Thấp tim hay còn gọi là thấp khớp cấp hoặc sốt thấp khớp (rheumatic fever) được coi là một trong những bệnh của hệ miễn dịch mô liên kết hay thuộc hệ thống tạo keo. Cho đến nay thì bệnh vẫn khá thường gặp ở các nước đang phát triển và là nguyên nhân hàng đầu của bệnh van tim ở người trẻ tuổi. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi từ 6 - 15 tuổi, nhưng không ít trường hợp xảy ra ở lứa tuổi 20 hoặc hơn nữa. Ngày nay, người ta đã tìm ra nguyên nhân gây bệnh là do nhiễm liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A đường hô hấp trên.
Điều trị thấp tim
Trong đợt cấp cần loại bỏ ngay sự nhiễm liên cầu bằng thuốc kinh điển benzathine penicillin G. Nếu dị ứng penicillin thì dùng thay bằng erythromycine.
Chống viêm khớp phải được bắt đầu càng sớm càng tốt ngay khi có chẩn đoán. Aspirin là thuốc được lựa chọn hàng đầu và có hiệu quả nhất, thường dùng kéo dài từ 4 - 6 tuần tùy thuộc vào diễn biến lâm sàng. Có thể giảm liều sau 2 - 3 tuần. Nếu sau khi dùng aspirin từ 24 - 36 giờ mà triệu chứng viêm khớp không thuyên giảm thì cần phải nghĩ đến nguyên nhân khác ngoài thấp tim.
Prednisolone cũng được khuyến cáo dùng cho những trường hợp có kèm viêm tim nặng, thường dùng kéo dài 2 - 6 tuần. Giảm liều dần trước khi dừng thuốc.
Điều trị múa giật Sydenham: Bao gồm các biện pháp nghỉ ngơi tại giường, tránh các xúc cảm, dùng các biện pháp bảo vệ và một số thuốc như: phenobarbital, diazepam, haloperidol hoặc các steroid. Việc phòng bệnh tiếp tục theo chế độ cũng là biện pháp tránh được tái phát múa giật Sydenham.
Chế độ nghỉ ngơi: Trong giai đoạn cấp là rất quan trọng. Đầu tiên là nghỉ ngơi tại giường, sau là vận động nhẹ trong nhà rồi vận động nhẹ ngoài trời và trở về bình thường. Chế độ này tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh.
Điều trị suy tim (nếu có): nghỉ ngơi tại giường, thở ôxy, lợi tiểu, trợ tim. Hạn chế ăn mặn, hạn chế uống nhiều nước, có thể dùng lợi tiểu.
 |
Phòng bệnh
Phòng bệnh cấp I (phòng thấp cấp I)
Một bước cực kỳ quan trọng là loại trừ ngay sự nhiễm liên cầu khuẩn, hay còn gọi là chế độ phòng thấp cấp I. Cần thiết phải điều trị sớm nhất có thể. Penicillin là thuốc lựa chọn hàng đầu vì tính hiệu quả và giá rẻ. Nên dùng benzathine penicillin G liều duy nhất tiêm bắp. Có thể dùng thay thế bằng uống peniciline V trong 10 ngày. Các thuốc phổ rộng như ampicillin không có lợi ích gì hơn so với penicillin trong điều trị thấp tim. Với các bệnh nhân dị ứng penicillin, thay thế bằng erythromycin uống trong 10 ngày. Có thể thay thế bằng chế độ khác là dùng cephalosporin thế hệ I dạng uống (cephalexin, cephadroxin), uống trong 10 ngày.
Phòng bệnh cấp II (phong thấp cấp II)
Phải bắt đầu ngay khi đã chẩn đoán xác định là thấp tim. Dùng benzathine penicillin G 1,2 triệu đơn vị tiêm bắp 3 - 4 tuần/lần. Nếu dị ứng penicillin thì thay bằng erythromycin 250mg uống. Đối với bệnh nhân thấp tim có viêm cơ tim và để lại di chứng bệnh van tim thì thời gian phòng thấp kéo dài trên 10 năm và ít nhất phải đến 40 tuổi. Đối với bệnh nhân thấp tim có viêm tim nhưng chưa để lại di chứng bệnh van tim thì thời gian phòng thấp kéo dài 10 năm hoặc đến tuổi trưởng thành, một số trường hợp kéo dài hơn. Bệnh nhân thấp tim không có viêm cơ tim thì phòng thấp trong vòng 5 năm hoặc đến 21 tuổi, có thể dài hơn tùy từng trường hợp.
BS. Trần Tất Đạt