Dược phẩm dùng bằng đường miệng được xem là tiện dụng và phổ biến nhất, được chia thành nhiều dạng khác nhau: nuốt nguyên viên, nhai hoặc là viên thuốc được đặt dưới lưỡi, kẹo ngậm…
Dược phẩm sau khi nuốt sẽ đi “ngao du” từ dạ dày hoặc ruột non rồi đi vào hệ tuần hoàn máu sau đó sẽ được máu “áp tải” tới các cơ quan, bộ phận của cơ thể. Quá trình này gọi là sự hấp thu thuốc. Sự hấp thu thuốc phụ thuốc vào rất nhiều yếu tố, chẳng hạn như dạng thuốc mà bệnh nhân sử dụng (viên nén, viên trần hay viên bao film, thuốc nước…), uống thuốc trước khi ăn, sau ăn, hoặc bụng đói, sự phản ứng hóa học giữa dược phẩm và dịch acid trong hệ tiêu hóa, sự tương tác giữa dược phẩm này khi uống chung với các loại dược phẩm khác…
 Cần phải tuân thủ hướng dẫn khi dùng thuốc. Ảnh minh họa |
Dạng viên nén và viên nang
Một cách dùng rất phổ thông là uống chung với nước đun sôi để nguội. Không uống chung với những loại nước khác như nước ép trái cây. Ví dụ như uống chung thuốc hạ cholesterol statins và thuốc Viagra sẽ gây ra những tác dụng phụ rất nguy hiểm. Còn sữa sẽ “phế vỏ công” của các loại kháng sinh, chẳng hạn như Ciprofloxacin.
Khi sử dụng dược phẩm đường uống, cần hỏi thầy thuốc uống lúc đói hay lúc no, sau hay trong khi ăn… Đây là khâu quan trọng vì thực phẩm trong dạ dày hoặc ruột non có thể can thiệp vào quá trình hòa tan của thuốc và làm ảnh hưởng đến hấp thu thuốc.
Cũng cần lưu ý là không nên bẻ, nghiền hay nhai trước khi nuốt. Có rất nhiều loại viên nén được “thiết kế” để cho tác động kéo dài bằng cách được bao film và đòi hỏi phải được nuốt nguyên viên.
Dạng thuốc lỏng
Thuốc dạng lỏng thì rất thích hợp cho trẻ em và người già vì những đối tượng này rất thường hay gặp tình trạng khó nuốt thuốc. Có rất nhiều thuốc dạng lỏng dành cho trẻ em được cho thêm mùi vị nhằm che dấu mùi vị khó chịu của thuốc.
Đối với những loại thuốc dạng lỏng thì trước khi uống cần phải lắc chai. Trước đây, để đong liều thuốc nước người ta thường dùng muỗng cà phê tương đương với 5ml. Tuy nhiên do sau này có nhiều loại muỗng dung tích khác nhau nên thuốc dạng lỏng phải được đo lường bằng một dụng cụ chính xác như ly có chia vạch thể tích…
Khi thuốc dạng lỏng được bác sĩ kê cho một trẻ sơ sinh thì các bà mẹ cần phải kiểm tra liều dùng, cách dùng với một bác sĩ nhi khoa.
Thuốc ngậm dưới lưỡi
Rất nhiều dạng thuốc đường miệng được sử dụng bằng cách đặt dưới lưỡi (sublingual) hoặc ở khoang giữa răng dưới và môi dưới. Những loại dược phẩm này được hấp thu một cách rất nhanh chóng vào tuần hoàn máu nhằm mang lại tác động cấp thời. Những dược phẩm loại này thường là những chế phẩm nitroglycerin được dùng trong các bệnh đau thắt ngực hoặc những loại dược phẩm dùng cai nghiện heroin hoặc cai nghiện các loại thuốc giảm đau loại narcotic.
Những loại dược phẩm dùng đường miệng khác
Một số loại dược phẩm dùng đường miệng được sử dụng bằng cách nhai hoặc đặt trên lưỡi cho tan từ từ. Những loại dược phẩm này thường không cần bác sĩ kê toa. Những loại thuốc nhai thì cần phải nhai cho đến khi chúng tan hoàn toàn chứ không được nuốt nguyên viên.
Ngoài ra, một số dược phẩm sẽ được bào chế ở dạng kẹo cao su. Những loại này cần nhai khoảng thời gian lâu thường là 30 phút nhằm giúp dược chất được phóng thích hoàn toàn. Dạng này dùng cho dược phẩm giúp cai nghiện thuốc lá hoặc thuốc giảm đau.
Cuối cùng là dược phẩm chế dưới dạng kẹo ngậm (lozenges) và phải ngậm như kẹo cho đến khi tan hoàn toàn chứ không được nuốt nguyên viên.
DS. NGUYỄN BÁ HUY CƯỜNG (ĐH. Dược Murdoch - Úc)