Những nguyên nhân
Cho đến nay chưa xác định một cách chắc chắn nguyên chính gây thoái hóa khớp cổ chân (THKCC) là gì, nhưng sự lão hóa do tuổi cao đóng vai trò quan trọng hơn cả. Theo thời gian, tuổi càng cao luôn diễn ra một quá trình thoái hóa khớp tự nhiên, hơn nữa tổng thời gian đi lại là quá lớn, đồng nghĩa với sự tác động nhiều vào sụn khớp cổ chân. Thời gian dài khớp cổ chân bị tác động chính là hậu quả của việc mất cân bằng giữa việc tổng hợp và hủy hoại của sụn, phần xương dưới sụn ở cổ chân gây nên thoái hóa, bởi vì khớp cổ chân là khớp chịu trọng lực mạnh của cơ thể. Một số THKCC ở người cao tuổi có thể do tiền sử bị bệnh về khớp (bị biến dạng khớp bẩm sinh hoặc trật khớp, chấn thương khớp do tai nạn giao thông, do chơi thể thao, viêm khớp dạng thấp, viêm khớp nhiễm khuẩn hoặc do bệnh gút) hoặc do tiền sử bị chấn thương dây chằng khớp…
Ngoài ra, THKCC có thể gặp ở người béo phì, thừa cân trong một thời gian dài từ tuổi trưởng thành cho đến lúc có tuổi hoặc chấn thương nhẹ nhưng kéo dài nhiều năm liền (công nhân bốc vác…) làm tăng tác động vào khớp cổ chân khiến khớp cổ chân bị thoái hóa và ngày càng thêm trầm trọng. Bên cạnh đó, có một số yếu tố liên quan khác có khả năng gây nên THKCC như: chế độ ăn uống thiếu chất dinh dưỡng, sinh hoạt không hợp lý làm cho cơ thể giảm khả năng miễn dịch gây tăng nguy cơ bị viêm khớp.
Triệu chứng
Cơn đau nhói khớp cổ chân thường xuất hiện, nhất là lúc sờ nắn xung quanh khớp cổ chân, mắt cá, nhất là khi di chuyển thấy đau nhiều hơn. Các cơn đau nhói có thể xảy ra bất chợt hoặc khi gắng sức di chuyển hoặc khi bị va đập nhẹ. Mức độ các cơn đau có thể từ nhẹ đến nặng, tăng lên trong quá trình vận động do sụn khớp bị thoái hóa, hai đầu xương cọ xát vào nhau, nhưng khi nghỉ ngơi sẽ hết cơn đau. Thời gian đầu, nếu có viêm khớp có thể có sốt nhẹ, cảm giác ớn lạnh, mệt mỏi, có thể thấy sưng, đau khớp cổ chân hoặc nặng hơn là tràn dịch khớp kéo theo các cơn đau suốt ngày đêm.
Khi khớp cổ chân đau đớn kéo dài trong một thời gian có thể dẫn tới biến dạng xương và trong một số trường hợp còn có thể gây teo cơ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày, hạn chế vận động như: chạy, nhảy, đi lại.
Nguyên tắc điều trị
Phần lớn người cao tuổi bị THKCC do chủ quan hoặc ngại đi khám bệnh hoặc do không có điều kiện nên không được điều trị hoặc điều trị muộn dẫn đến bệnh càng ngày càng nặng thêm hoặc bị biến chứng. Vì vậy, người cao tuổi khi bị đau khớp cổ chân cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt để được điều trị kịp thời.
Nguyên tắc điều trị THKCC đối với người cao tuổi có nhiều chọn lựa, hoặc riêng rẽ hoặc phối hợp. Trước hết nên điều trị nội khoa, tức là dùng thuốc giảm đau với nhiều hình thức khác nhau (uống, tiêm, thoa ngoài da) hoặc có thể kết hợp xoa bóp, châm cứu hoặc tập vật lý trị liệu với những bài tập liên quan đến khớp cổ chân giúp xương khớp dẻo dai. Bên cạnh đó, cần nghỉ ngơi, thoải mái tinh thần, dinh dưỡng và vận động khớp. Tuy nhiên, điều trị nội khoa, dùng thuốc gì cần phải có chỉ định của bác sĩ khám bệnh, người bệnh không tự chẩn đoán và tự mua thuốc điều trị, bởi vì, thuốc giảm đau trong điều trị khớp có nhiều tác dụng phụ, trong đó có một số thuốc chống chỉ định với các các bệnh khác kèm theo (tăng huyết áp, hen suyễn, đái tháo đường…). Khi có cơn đau khớp cổ chân dữ dội, ngoài dùng thuốc có thể chườm lạnh giúp giảm đau, sưng khớp; có thể chườm 20 phút mỗi lần và lặp lại sau 2 - 3 giờ trong mỗi ngày.
Khi điều trị nội khoa không đưa lại kết quả, bệnh càng ngày càng nặng, gây đau đớn cho người bệnh, nguy cơ cơ biến chứng cao, có thể nghĩ đến điều trị ngoại khoa (phẫu thuật). Ngày nay, có thể điều trị bằng phẫu thuật nội soi khớp cổ chân ở bệnh viện chuyên khoa khớp.
Phòng bệnh như thế nào?
Để phòng bệnh, người cao tuổi nên vận động nhẹ nhàng, cẩn thận khi đi lại tránh vấp, ngã, gập cổ chân hoặc chấn thương cổ chân, nhất là người cao tuổi có sức khỏe tốt chơi một số môn thể thao như: cầu lông, chạy, leo cầu thang… Người bị bệnh THKCC nói riêng và thoái hóa khớp nói chung, không nên ra ngoài khi trời lạnh, mưa, bởi khi tiết trời lạnh và độ ẩm cao sẽ làm cho bệnh càng nặng hơn.
Người cao tuổi nên tập nhẹ nhàng khớp cổ chân hàng ngày như đi bộ, co duỗi, xoa bóp cổ chân, đi lại trong nhà hoặc đi bộ, mỗi ngày đi bộ khoảng 60 phút, chia làm 2 - 3 lần.
Người cao tuổi nên có chế độ dinh dưỡng thích hợp với tuổi tác trong các bữa ăn chính (ăn nhiều rau, củ, quả, đậu đỗ, tôm, cua), bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho khớp, đặc biệt là vitamin A, B, C và uống đủ lượng nước hàng ngày.
