 Bọ ngựa. |
Tang phiêu tiêu là tổ con bọ ngựa trên cây dâu, có tên thuốc Cotheca Mathidis. Tên khoa học là Ootheca Manthidis. Bộ phận sử dụng làm thuốc là toàn bộ tổ con bọ ngựa làm tổ trên cây dâu (Mantis religiosa L. thuộc họ Mantidae). Là tổ hình trứng dài, nhẹ, sắc nâu vàng hoặc nâu đen, bên trong có nhiều xếp, mỗi xếp có nhiều ngăn, mỗi ngăn có một trứng. Người ta lấy tổ khi trứng còn chưa nở, đem về sấy khô cho chín trứng.
Đông y cho rằng tang phiêu tiêu có vị ngọt, mặn, tính bình. Quy vào các kinh can và thận. Có công năng ích thận, cố tinh, bổ hư. Chủ trị di tinh, đái dắt, liệt dương, kinh nguyệt bế, đau thắt lưng. Các trường hợp thận dương hư có biểu hiện như xuất tinh, mộng tinh, khí hư, đái dầm ban đêm, thường phối hợp tang phiêu tiêu với long cốt, mẫu lệ, thỏ ty tử, bổ cốt chỉ thành thang để trị liệu. Liều dùng trung bình dưới dạng thuốc sắc là từ 4 - 12g/ngày. Lưu ý không sử dụng cho người nóng ở bàng quang kèm đi tiểu nhiều lần; dùng ít khi người hỏa thịnh.
Để tham khảo và áp dụng, dưới đây xin giới thiệu những phương thuốc có dùng tang phiêu tiêu:
Phương Tang phiêu tiêu tán (trong Bản thảo diễn nghĩa), thuốc có tác dụng An thần hồn, định tâm chí, Trị chứng hay quên, lao tâm thận, tiểu nhiều. Phương gồm đương quy 40g, long cốt 40g, nhân sâm 40g, bạch linh 40g, quy bản (nướng giấm) 40g, tang phiêu tiêu (nướng muối) 40g, thạch xương bồ (sao muối) 40g, viễn chí (bỏ lõi) 40g. Tất cả tán bột mịn, mỗi lần 8g uống với nước sắc nhân sâm.
Toàn phương thấy có tang phiêu tiêu bổ thận, sáp tinh, long cốt sáp tinh, an thần, 2 vị này làm quân. Nhân sâm, bạch linh, xương bồ, viễn chí ích khí, dưỡng tâm, an thần, định chí làm thần. Đương quy, quy bản dưỡng huyết, tư âm làm tá.
Chữa trĩ nội bằng tang phiêu tiêu: Tang phiêu tiêu 15g, đốt nghiền nhỏ trộn với dầu hạt cải, sau lấy bôi vào nơi có trĩ, ngày bôi 2 - 3 lần.
Trị đái dầm ở trẻ nhỏ: Tang phiêu tiêu 10 tổ đem sấy khô, tán bột cho thêm chút đường cát trộn uống ngày 1 thang, chia 2 lần trong ngày, mỗi lần 10g. Cần uống liền 15 - 20 ngày.
Chữa đau lưng đái són (tác dụng bổ thận): Tang phiêu tiêu 30g, ba kích 30g, thạch hộc 20g, đỗ trọng 20g, tất cả thái nhỏ phơi khô, tán bột mịn, luyện mật làm viên chừng 6g. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 viên chiêu với rượu đã hâm nóng.
 Tổ bọ ngựa cho vị thuốc tang phiêu tiêu. |
Hoặc: Tang phiêu tiêu 10g, kim anh 10g, liên tu 10g, sơn dược 12g, sắc còn 100ml chia 2 lần uống trong ngày. Với người cao tuổi thang này rất công hiệu.
Xuất huyết dạ dày, phổi: Tang phiêu tiêu sao vàng tán bột mịn. Lấy bạch cập 15g, sắc lấy 100ml nước. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 3g, chiêu với nước sắc vị bạch cập.
Chữa tiểu tiện không thông: Tang phiêu tiêu 8g, hoàng cầm 10g, cho vào cùng sắc lấy nước uống ngày 1 thang.
Trị đái dắt, đái nhạt: Lấy tang phiêu tiêu cùng quả kim anh lượng hai thứ như nhau, nướng cháy, tán bột mịn uống mỗi lần 8g chiêu với rượu vào lúc bụng còn đói.
Chữa bạch đới, khí hư: Tang phiêu tiêu (tẩm rượu) sao khô tán mịn, mỗi lần uống 8g, chiêu với nước gừng, ngày uống 2 lần.
Di mộng tinh, hoạt tinh: Tang phiêu tiêu 10 tổ, sao cháy, tán bột, trộn vào chút đường vừa phải, uống ngày 3 lần vào trước khi đi ngủ, mỗi lần 8g. Cũng có thể phối hợp với long cốt nghiền thành bột mịn, trộn đều, ngày uống 2 lần trong 3 ngày liền.
Chữa chứng viêm tai giữa: Tang phiêu tiêu 10g đốt tồn tính, xạ hương 0,5g, hai thứ tán nhỏ trộn đều, dùng tăm bông thấm thuôc bôi vào tai ngày 2 lần.