Tác dụng phụ của các loại thuốc (thuốc kê đơn và thuốc thông thường) đến chức năng tình dục vẫn chưa được nghiên cứu nhiều. Ngày nay, tình dục đã trở thành khái niệm sức khoẻ nên tác dụng phụ của thuốc đến chức năng tình dục cũng được chú ý hơn, không chỉ về cách thuốc đã tác động đến thực hành tình dục như thế nào mà cả về cảm xúc, trạng thái tâm lý và khí chất.
Những tác dụng phụ của thuốc đến tình dục rất đa dạng, có thể tạm thời hay kéo dài, nhẹ hay nặng và những tác dụng phụ của thuốc gây biến đổi thực thể thường được quan tâm đến nhiều nhất, điều này có lý vì tổn thương thực thể dễ quan sát và chứng minh. Sau đây là một số tác dụng phụ thường gặp và cả những tác dụng phụ ít được biết đến hơn của các loại thuốc gây ảnh hưởng chức năng tình dục.
Thay đổi chức năng cương dương
Tiến trình cương dương liên quan đến nhiều hệ thống cơ thể cùng phối hợp hoạt động và thuốc có thể ảnh hưởng đến sự cương dương ở nhiều mức độ: Không cương dương được 100% - hoàn hoàn không thể cương dương - cương dương kéo dài, không thể phục hồi trạng thái bình thường.
Thay đổi về sự tiết dịch nhờn âm đạo
Sự tiết dịch nhờn ở âm đạo là do đáp ứng tâm lý và thể chất ở phụ nữ, gắn với trạng thái hormon và ham muốn tình dục và thuốc ảnh hưởng đến đáp ứng này theo 2 cách: làm giảm tiết dịch gây khó khăn hay đau cho quan hệ tình dục, đồng thời có thể tăng nguy cơ bị nhiễm khuẩn và sự cố này lại làm cho quan hệ tình dục khó chịu hơn - làm tăng tiết dịch, tuy không nhất thiết trở thành một vấn đề nhưng cũng có thể làm cho phụ nữ lo sợ nếu như không hiểu rằng chỉ là một tác dụng phụ vô hại.
 Một số thuốc ảnh hưởng đến cảm xúc tình dục. |
Thay đổi về xuất tinh và khả năng kiểm soát xuất tinh
Nhiều người thường lầm lẫn nhưng xuất tinh và đạt được khoái cực là 2 tiến trình sinh lý khác nhau. Những thay đổi về xuất tinh thường gặp nhất bao gồm: Chậm xuất tinh - giảm lượng tinh dịch - không thể xuất tinh (đi kèm với không thể đạt được khoái cực).
Thay đổi về cảm nhận khoái cực
Nhiều người không đạt được cảm giác đỉnh điểm mỗi lần quan hệ tình dục. Với những người vẫn đạt cảm giác đỉnh điểm hay chỉ thi thoảng thì thuốc có thể gây ra những thay đổi như phải lâu mới đạt được khoái cực - cảm giác đỉnh điểm có vẻ khác, ngắn hơn và không mạnh - không thể đạt được khoái cực (không có cảm giác đỉnh điểm).
Thay đổi nhận thức và cảm xúc
Khi thuốc tác động, cũng có thể ảnh hưởng đến nhận thức và cảm xúc, từ đó gây ảnh hưởng đến tính dục, đó là các loại thuốc thường được dùng trong khoa tâm thần, ví dụ thuốc dẫn đến tăng nguy cơ bị trầm cảm - thuốc tăng nguy cơ bị thao cuồng hay có ý nghĩ ám ảnh - thuốc làm dịu khí chất. Khi dùng thuốc chống trầm cảm, thầy thuốc giúp lựa chọn loại ít ảnh hưởng xấu đến chức năng tình dục (ví dụ welbutrin).
Thay đổi đến ngoại hình
Sự cảm nhận cơ thể và sự nhìn nhận về hình ảnh bản thân liên quan mật thiết với những trải nghiệm tình dục. Khi thuốc tác động đến cơ thể hoặc ảnh hưởng đến cảm nhận về cơ thể thì có nguy cơ dẫn đến sự cô lập với xã hội hoặc sự xa rời bạn tình. Thuốc có thể ảnh hưởng đến thể chất theo nhiều cách khác nhau: làm thay đổi cân nặng (tăng cân hoặc sút cân) - thay đổi ở bề mặt da (tăng trứng cá, da biến màu rải rác) - thay đổi mùi cơ thể.
Thay đổi về cảm thụ kích thích
Một số thuốc có thể làm thay đổi sự cảm thụ của thể chất và giác quan với các kích thích xúc giác (sờ mó, vuốt ve), kể cả đến cơ quan sinh dục: làm giảm sự nhạy cảm với xúc giác, đòi hỏi sự gia tăng kích thích mới có được hưng phấn tình dục - gây tăng cảm thụ với xúc giác khiến một số động tác vuốt ve lại trở nên khó chịu, thậm chí đau - thay đổi cảm thụ với mùi hương. Khứu giác cũng gắn bó với tính dục và những thay đổi về khứu giác có thể tác động đến toàn bộ giác quan tính dục.
Thay đổi với cảm giác đau
Đau (mạn tính hay từng lúc) có thể là một cản trở lớn nhất cho đời sống tình dục và thuốc được sử dụng để giảm đau trong một số trường hợp: đau khớp hay đau cơ gây giảm cử động - mức nhạy cảm của thần kinh cảm giác tăng hay thay đổi.
Những thay đổi thể chất khác
Không thể liệt kê hết các tác động tiềm ẩn của thuốc đến chức năng tình dục, ngoài những thuốc làm thay đổi ham muốn và hành vi tình dục - làm thay đổi sức khoẻ dẫn đến mỏi mệt, còn có nhiều tác dụng phụ khác.
Một số thuốc có thể ảnh hưởng đến tuyến tiền liệt và gây ra những thay đổi về cảm giác và đau tăng lên quanh tuyến. Nhiều thuốc gây tăng cảm giác cương đau vú. Một số thuốc gây ban đỏ ngoài da, kèm bỏng rát, vì thế đau khi đụng chạm và ảnh hưởng sâu sắc đến cảm thụ tình dục.
BS. Xuân Anh