Chuyện SV làm thêm
SV đi làm thêm để kiếm tiền tự trang trải việc học tập, sinh hoạt, nhất là những SV xa nhà, có hoàn cảnh gia đình khó khăn trước nay ở Đà Lạt hay ở các tỉnh, thành phố khác không xa lạ. Tuy nhiên, tùy vào thời điểm, nhu cầu thực tế và “xu thế” xã hội… đã tác động “xê dịch” việc làm thêm của SV.
Các thành viên của Trung tâm Hỗ trợ SV trường ĐH Đà Lạt.
Hơn 2 thập niên trước, ở Đà Lạt, hệ thống khách sạn, nhà hàng chưa phát triển, nhà cửa của nhân dân cũng chưa được xây dựng khang trang như bây giờ. Vườn tược xen lẫn trong các tuyến phố, rừng thông, nhà cửa… Bởi vậy, ngoài các tên gọi nên thơ “Thành phố ngàn thông”, “Thành phố mù sương”, “Thành phố tình yêu”…, có người còn gọi: “Đà Lạt thành phố nhà vườn”. Nhân dân bản địa chủ yếu sản xuất rau, hoa và buôn bán nhỏ. Khi đó, SV các trường trên địa bàn TP. Đà Lạt (thế hệ chúng tôi) đi làm thêm chỉ có hai việc phổ biến: nhận dạy kèm cho trẻ tại các gia đình (gia sư); hoặc phụ làm vườn (nỉa đất, trồng rau, bón phân, tưới nước, gánh hàng, khuân vác nông sản…) cho nhân dân trong vùng, mỗi ngày được trả công 10 ngàn đồng.
Khoảng chục năm trở lại đây, sự ra đời và hoạt động của hơn 10 công ty lữ hành du lịch ở thành phố này… đã “chuyển hướng” việc làm thêm của SV Đà Lạt. Những SV theo học các ngành: Ngoại ngữ, Lữ hành, Quản trị kinh doanh, Du lịch… “có đất dụng võ”. Qua khảo sát, tại mỗi công ty này có từ 8 - 15 SV làm thêm các công việc như: trực văn phòng đón khách, tiếp nhận hợp đồng các tour du lịch hay làm hướng dẫn viên (HDV) đưa khách tham quan, dã ngoại. Mỗi ngày làm HDV cho khách, mỗi SV được công ty trả từ 200 - 250 ngàn đồng…
Đặc biệt, vài năm gần đây xuất hiện cụm từ mà bất cứ ai khi nghe tới, nhất là giới công chức, viên chức đều phải phát hoảng: “Mùa cưới”! Các cụ ta xưa đã dạy: “Thóc lúa tới đâu bồ câu tới đó”; đồng thời, ảnh hưởng xu thế thích sính của, thích khoe khoang, chơi trội… của không ít gia đình giàu có và đi kèm với việc cưới hỏi linh đình là sự ra đời, bùng nổ các dịch vụ ăn theo (MC, múa hát, bưng bê, chạy bàn…). Tất nhiên, lực lượng phục vụ phải là những người trẻ. Do đó, SV làm thêm cũng phải chuyển “nghề”!
Mùa cưới - Mùa kiếm tiền của SV
Thời điểm những tháng cuối năm, vào bất cứ các khách sạn, nhà hàng dịch vụ tiệc cưới (dù lớn, dù bé) của Đà Lạt đều bắt gặp đội ngũ phục vụ là những chàng trai, cô gái trẻ. Ở nhiều nhà hàng lớn, thậm chí các quán cà phê, lực lượng phục vụ này đều mặc đồng phục khi làm việc - đó là những SV đi làm thêm. Ngoài ra, một số SV khác còn làm việc tại các quán cà phê, quán ăn… Tuy nhiên, theo bạn Tuấn Thanh (SV năm 4 - ĐH Đà Lạt), người có “kinh nghiệm” nhiều năm đi làm thêm và cũng là “đầu mối”; khi có tiệc cưới, chủ nhà hàng yêu cầu số lượng người phục vụ (qua Thanh) thì SV này “huy động” số SV đang phụ việc tại các quán nhỏ trên địa bàn tập trung đến làm việc và được trả công theo ngày; hết tiệc, các SV làm ở đâu về lại nơi đó. Vậy chủ các quán cà phê, quán ăn nhỏ có phàn nàn hay “cắt” việc của SV không? - Tôi hỏi. Chàng trai cười để lộ cái răng cửa bị gãy do vừa bị ngã xe máy tuần trước: “Không đâu anh. Người Đà Lạt dễ tính, dễ thông cảm cho SV lắm. Còn nếu “kẹt” quá thì bịa ra lý do gì gì đó...”.
Nữ SV làm thêm tại quán cà phê.
Phải rồi, tôi nhớ một lần đến quán cà phê Trâm Anh (trên đường Quang Trung), thường ngày có các em mặc áo tím đồng phục ra vào phục vụ, bỗng hôm đó quán vắng hiu chỉ có bà chủ và người nấu bếp loay loay, tất bật... Thì ra, SV cũng lắm chiêu trò!
SV ở Đà Lạt đi làm thêm trong mùa cưới thường có hai dạng: những SV làm việc thường xuyên (các ngày nghỉ trong tuần và ban đêm) được trả công tháng; số còn lại làm việc theo… thời vụ được trả công ngày. Đa số SV chọn việc bày trí, phục vụ bàn trong các nhà hàng tiệc cưới; bởi công việc này không ràng buộc về thời gian; không yêu cầu về ngoại hình, hay ngoại ngữ giao tiếp; miễn chịu khó, nhanh nhẹn và có sức khỏe.
Cá biệt, một số SV có năng khiếu nấu ăn sau vài lần “thử tài” được nhận ngay vào làm đầu bếp trong các nhà hàng. Bạn Trần Thị Thanh (SV năm 3 - ĐH Yersin Đà Lạt) chia sẻ, em làm tại nhà hàng trên đường Phù Đổng Thiên Vương được mấy năm rồi do các chị lớp trên giới thiệu và cũng nhờ biết chế biến thức ăn, khéo tay, những ngày nhà hàng có tiệc cưới, em và mấy bạn SV nữ khác phải đến sớm từ 4 - 5 giờ sáng để phụ nhà bếp bày soạn bàn ghế, mua sắm vật dụng và làm các món khách đặt. Làm việc từ sáng sớm cho đến chiều nên cũng vất vả; bù lại được chủ cho ăn uống và còn thưởng thêm. Mỗi ngày, Thanh kiếm khoảng 150 - 200 ngàn đồng.
Đối với những SV có năng khiếu như múa, hát hoặc có khả năng nói lưu loát… thì mùa cưới đến rất có cơ hội thể hiện tài nghệ và kiếm tiền nhẹ nhàng hơn. Thường trong lễ cưới, trước khi hai họ và cô dâu, chú rể ra mắt là phần hát múa chào đón quan khách dự tiệc; màn rước kiệu đưa hai họ và cô dâu, chú rể bước lên sân khấu hôn trường… Phần này do chủ nhà hàng thuê dịch vụ bên ngoài thực hiện. Song mùa cưới, nhất là vào thời điểm nhà hàng một lúc tổ chức từ 2 - 4 đám cưới thì không thể thuê các vũ đoàn chuyên nghiệp hay tự đứng ra lo liệu nổi. Nắm bắt nhu cầu này, Lê Kim Ngọc Mai (SV năm 4 ĐH Đà Lạt) đã quy tụ nhóm bạn có năng khiếu lập ra nhóm múa Sakura, tự tập luyện và phục vụ cho các tiệc cưới. Gần 4 năm qua, Sakura khá quen thuộc với các nhà hàng, khách sạn không những ở Đà Lạt mà còn lan ra các huyện lân cận. Mai cho biết, sau mỗi show (khoảng 20 phút) diễn, mỗi SV trong nhóm được nhận từ 50.000 - 70.000 đồng.
Một việc làm khác chỉ dành cho những SV thực sự có tài hùng biện và phải có “duyên” - làm MC tiệc cưới. Từng dẫn chương trình trong các hoạt động hội trại, văn nghệ ở trường, Duy Anh (SV năm 2, ĐH Đà Lạt) tự tập luyện, học hỏi các MC trong các chương trình trên truyền hình đã “thử tài” và thành công. Nhiều nhà hàng ở Đà Lạt thường xuyên “đặt hàng” đối với MC trẻ này. Nhờ đó, thu nhập của Duy Anh khá cao, khoảng 400.000 đồng/suất; vào cao điểm mùa cưới, số tiền SV này thu nhập còn cao hơn…
SV trực làm tour với khách nước ngoài tại một công ty lữ hành.
Làm công và được trả tiền. Những tưởng quan hệ bình thường này đều diễn ra thuận lợi? Đa số SV tự tìm kiếm và đi làm thêm không đăng ký qua các Trung tâm hỗ trợ SV, tổ chức Đoàn, Hội SV của nhà trường nên rất khó quản lý, hỗ trợ. Dù rằng, SV được nhân dân, các chủ quán, nhà hàng đồng cảm, giúp đỡ… Song, đây đó vẫn có trường hợp bớt tiền hoặc dây dưa trả tiền SV làm thêm; những rủi ro, bất trắc, va chạm giữa SV với bên ngoài… là những vấn đề các tổ chức Đoàn - Hội các nhà trường cần quan tâm.
Theo Trung tâm hỗ trợ SV Trường ĐH Đà Lạt, vào mỗi dịp Tết, số SV của trường này không về quê mà ở lại để đi làm thêm kiếm tiền có từ 800 - 1.000 SV; trong số đó, chừng 40% có đăng ký việc làm qua Trung tâm, còn lại tự tìm kiếm việc làm bên ngoài…
Một mùa cưới nữa đã về! Ngoài bận rộn ôn luyện kiến thức để bước vào những ngày thi kết thúc học kỳ; bên ngoài giảng đường đang rộn ràng mùa cưới - rộn ràng “mùa” SV làm thêm!...
