Người cao tuổi (NCT) dễ mắc các bệnh mạn tính và các bệnh nhiễm trùng bởi vì sức đề kháng dần dần giảm đi theo năm tháng. Muốn có sức khỏe càng ngày càng ổn định, NCT cần có một lối sống và sinh hoạt hợp lý cả về vật chất lẫn tinh thần.
Chế độ ăn, uống và sinh hoạt hợp lý
Hàng ngày, NCT nên giữ chế độ ăn từ 3 - 4 bữa, đồng thời khoảng cách giữa các bữa ăn nên đều nhau và thực hiện tương đối đúng giờ. Nếu NCT trong mỗi một bữa ăn không đủ số lượng cần thiết, nhất là loại tinh bột (glucid) thì nên ăn tăng thêm bữa (xen vào giữa các bữa chính), ví dụ như vào khoảng 9 giờ sáng, 4 - 5 giờ chiều và khoảng 9 giờ tối trước khi đi ngủ. Đối với NCT tuổi khi bị mắc bệnh đái tháo đường đang dùng thuốc giảm đường máu lại càng cần ăn thêm bữa để cung cấp đủ lượng glucid vì trong các bữa chính bác sĩ khám chữa bệnh đã có lời khuyên nên ăn hạn chế lượng tinh bột (cơm, bánh mì...).
Trong từng bữa ăn chính, thức ăn cũng không nên quá cầu kỳ. Không nên ăn nhiều chất đạm song cũng không nên ăn ít quá vì nhu cầu dinh dưỡng của NCT cũng tương đương như trẻ em, số lượng khoảng từ 1- 1,2g/kg cân nặng. Chỉ nên ăn với số lượng ít loại thịt đỏ (thịt bò, trâu, ngựa, dê, thịt chó), nhất là những NCT có bệnh về xương khớp, đặc biệt là bệnh gút, riêng với bệnh đái tháo đường thì càng hạn chế ăn thịt đỏ càng tốt. Những loại thịt đã chế biến sẵn như thịt xông khói, xúc xích, lạp sườn, thịt hộp cũng nên hạn chế ăn.
Nên hạn chế ăn các loại thức ăn xào, rán, chiên vì các loại thực phẩm kiểu này thường có nhiều chất transnfat có khả năng bất lợi cho sức khỏe, đặc biệt là làm xơ vữa động mạch làm tăng huyết áp, biến chứng đột quỵ. Không nên ăn mỡ động vật như mỡ lợn, mỡ bò, mỡ gà, đặc biệt là những người đã được bác sĩ xác định là tăng cholesterol máu (nhất là loại cholesterol xấu = LDL-C), tăng triglycerit máu, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, thiểu năng mạch vành hoặc đã có tai biến. Đối với lòng đỏ trứng (gà, vịt, chim cút) rất tốt và rất cần cho sự sống con người nhưng khi NCT có các bệnh về gan, mật (gan nhiễm mỡ, sỏi đường mật…) cũng nên hạn chế ăn và không lạm dụng. Các loại đường, bánh kẹo, sôcôla, nước giải khát có gas nên dùng ở mức độ vừa phải, không nên quá lạm dụng.
Hạn chế dùng các loại gia vị như ớt, hạt tiêu, bồ tạt.
NCT cũng không nên ăn các thức ăn tươi, sống như rau sống, gỏi cá, nem chua, tiết canh, nem chạo. Bởi vì tất cả các loại thực phẩm còn sống chưa được nấu thật chín thì nguy cơ tiềm ẩn bệnh tật rất cao. Hàng ngày nên ăn cá nhiều hơn ăn thịt, ít nhất ăn từ 2 - 3 lần cá trong một tuần thay cho ăn thịt. Nên ăn nhiều rau, hoa quả tươi như: cam, táo, nho, bưởi… Mỗi ngày nên ăn một quả chuối bởi vì trong chuối chín có nhiều kali rất cần thiết cho sức khỏe. Rau trong các bữa ăn (rau muống, rau cải, rau mồng tơi, rau ngót, rau khoai lang…) là hết sức cần nhưng từng loại rau nên chế biến như thế nào cho hợp khẩu vị NCT mới là điều quan trọng. Bởi vì rau xanh, hoa quả, ngoài việc cung cấp các loại sinh tố cần thiết cho cơ thể mà còn cung cấp chất xơ để giúp cho việc tiêu hóa tốt, tránh táo bón.
Không nên uống bia, rượu quá nhiều và không nên uống cà phê, nhất là vào buổi tối. Sữa là một loại chất dinh dưỡng bao gồm có cả đường, đạm, mỡ, sinh tố và muối khoáng (canxi, magiê...), trong đó canxi có vai trò rất quan trọng nhằm ngăn ngừa chứng loãng xương ở NCT. Mỗi một ngày nếu có điều kiện nên uống khoảng từ 100 - 120ml sữa, vì sự tiêu hóa của NCT thường kém cho nên cần phân ra uống nhiều lần trong một ngày nhằm tránh rối loạn tiêu hóa. Tuy vậy đối với loại sữa đặc có đường, NCT cũng nên hạn chế uống.
NCT cũng nên uống đủ lượng nước (số lượng nước trong một ngày đêm khoảng từ 1,0 - 1,5 lít là vừa đủ). Lượng nước này bao hàm cả lượng nước có trong thức ăn, hoa quả…
Về sinh tố, NCT có thể bù đắp lượng vitamin thiếu hụt bằng cách ăn các loại quả như đu đủ, cà chua, cam, táo, xoài, ngoài ra có thể uống thêm mốt số loại vitamin A, B, C do bác sĩ kê đơn, tư vấn và hưỡng dẫn.
Một số hoạt động khác
NCT nên tập thể dục hàng ngày đều đặn. Tùy theo điều kiện và sức khỏe của mỗi một người mà vận dụng các biện pháp cho thích hợp. Không nên chọn những phương pháp tập thể dục vượt quá sức mình. Tập thể dục hàng ngày bằng các động tác nhẹ nhàng, dễ thực hiện là rất cần cho NCT, thông dụng nhất và dễ thực hiện nhất vẫn là đi bộ. Tuy nhiên, không phải mọi NCT đều có thể đi bộ, bởi vì còn tùy thuộc nhiều điều kiện kèm theo như sức khỏe còn tốt hay không. NCT có mắc bệnh về tim mạch, về hô hấp, bệnh hen suyễn nặng hoặc bệnh xương khớp nặng hay không. Đối với NCT còn khỏe mạnh thì mỗi ngày nên có tổng số giờ đi bộ khoảng 60 phút, nên chia làm 2 - 3 lần. Những ngày mưa, thời tiết thất thường thì nên tập thể dục trong nhà (với điều kiện là nhà đủ rộng). Buổi tối nên nghe tin tức, thời sự qua radio hoặc đọc báo, hạn chế xem vô tuyến.
Một điều rất cần thiết đối với NCT là nên đi khám bệnh định kỳ nhất là khi thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường.
Thuốc điều trị bệnh rất cần có chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình không nên nghe theo sự mách bảo của người khác hoặc dùng đơn thuốc của người khác để mua thuốc dùng cho mình. Nếu cứ làm như vậy, thì bệnh không những không khỏi mà đôi khi còn nguy hiểm đến tính mạng.
BS. BÙI MAI HƯƠNG