Hè năm ngoái, chúng tôi đi thăm biển Cửa Đại (TP. Hội An, Quảng Nam) nhưng không thể bước chân xuống tắm vì thông báo: “Bờ biển đang sạt lở”. Năm nay, người ta lại bắt gặp nhiều cảnh báo tương tự ở bãi biển trung tâm Đà Nẵng. Việc các khu du lịch nổi tiếng bị “gặm nhấm” dần đi cơ thể của mình đang là tình trạng báo động diễn ra khắp một rẻo bờ biển miền Trung…
Đất làm ăn “teo tóp”
Thời gian gần đây, bờ biển TP. Đà Nẵng đang bị triều cường xâm thực mạnh gây sạt lở nặng. Cùng với đó, hàng chục cống xả nước trực tiếp đổ ra biển đã cuốn trôi một khối lượng lớn cát bãi biển. Nhiều khu vực tạo thành vòng nước xoáy rất nguy hiểm, bãi tắm thu hẹp dần, ảnh hưởng đến hoạt động vui chơi, tắm biển và kinh doanh du lịch. Tại các điểm bờ biển này, các quầy hàng dịch vụ phục vụ du khách buộc phải di chuyển bàn ghế lên gần sát đường.
Bãi biển Đà Nẵng đang bị sạt lở.
Tình trạng này diễn ra diện rộng, dài cả cây số từ phường Mân Thái, quận Sơn Trà đến phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn. Năm nào cũng có sạt lở vào thời điểm gió mùa do hiện tượng triều cường xâm thực. Nhưng năm nay, bờ biển sạt lở nặng và ăn sâu vào đất liền với nhiều dấu hiệu bất thường. Nếu các năm trước, thời điểm này, bãi cát từ đường Võ Nguyên Giáp kéo dài hơn 100m mới tới mép nước biển thì năm nay, nước biển đã xâm thực vào chỉ cách đường Võ Nguyên Giáp độ 40m. Các hàng dừa trồng sát đường lộ cả ra các chùm rễ lớn.
Nằm quanh khu vực, bãi biển Cửa Đại (TP. Hội An, Quảng Nam) bị biển xâm thực gần 50m trong khoảng 3 năm trở lại đây, cuốn phăng những dải cát của nơi từng được vinh danh là một trong 25 bãi biển đẹp nhất châu Á. Dải bờ biển kéo dài hàng trăm mét đã bị sóng đánh tan tành; hàng loạt công trình phục vụ du lịch của khu nghỉ dưỡng bị sóng biển cuốn phăng, nền móng sụp đổ gây nên cảnh tượng tan hoang.
Theo đánh giá chung của Chương trình phát triển Liên hợp quốc, Việt Nam là một trong 5 nước trên thế giới dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu, đe dọa sự phát triển, tính mạng, tài sản của hàng nghìn hộ dân.
Có hoàn toàn do… tự nhiên?
Mưa gió là việc của trời, nhưng thiệt hại, tìm nguyên nhân và giải pháp là việc của người dân, chính quyền và các nhà khoa học. Theo ông Lê Quang Nam - Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường TP. Đà Nẵng, biển Đà Nẵng sạt lở là do tác động gió mùa. Báo cáo với Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh, ông Trần Văn Miên - Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng cho rằng, bãi biển bị sạt lở khả năng lớn là do tự nhiên bởi hiện nay, trong khu vực này không có công trình nào đang xây dựng. Tuy nhiên, vẫn có nhiều ý kiến từ các chuyên gia môi trường cho rằng để bờ biển bị “ăn thịt” có phần tác động không nhỏ của các công trình xây dựng trước đó. Cách đây không lâu, một số giảng viên của Khoa Môi trường và Công nghệ Hóa - Trường ĐH Duy Tân đã đi khảo sát thực tế dọc theo bờ biển Đà Nẵng. Kết quả khảo sát cho thấy khu vực bờ biển bị sóng ngoạm vào bờ nhiều nhất chính là khu vực từ Nguyễn Văn Thoại đến khu Holiday Beach. Phía bên biển của con đường hầu như không có công trình xây dựng nào, tuy nhiên, ở phía bên trái của con đường là khu vực mà ở phía đối diện có nhiều nhà cao tầng mọc san sát. Những công trình này cách bờ biển chưa đến 100m.
Một trong những nguyên nhân có thể xảy ra, theo nhóm khảo sát là việc thi công các tòa nhà cao tầng phải đào móng sâu và bơm nước ngầm lên quá nhiều. Khi nước ở móng công trình xây dựng được bơm lên nhiều, tầng nền do đó sẽ yếu đi và thụt xuống, tạo điều kiện cho nước biển xâm thực vào phía giếng bơm (khu nhà cao tầng bên kia đường) dễ dàng hơn. Nước biển xâm thực vào bờ cùng với tầng nền bị mất kết cấu sẽ tạo điều kiện cho sóng vận chuyển các hạt trầm tích ra khỏi vị trí trước đó của nó, gây nên hiện tượng xâm thực. Hiện tượng xâm thực bắt đầu sẽ gây nên sự thay đổi đáy bờ theo chiều hướng tạo điều kiện cho sóng hoạt động mạnh hơn và hiện tượng cứ thế tiếp diễn…
Đây là cơ sở khoa học đã được chứng minh và là kiến thức phổ thông mà mọi sinh viên theo học ngành môi trường biển hoặc địa chất đều nắm rõ. Bà Nguyễn Thị Minh Phương - Trưởng khoa Môi trường và Công nghệ hóa - Đại học Duy Tân cũng mong rằng, mọi ý kiến khảo sát của các chuyên gia sẽ được lãnh đạo TP. Đà Nẵng tiếp nhận, tạo điều kiện nghiên cứu kỹ hơn và đưa ra kết luận cuối cùng.
Giải pháp cho vấn đề này nếu đúng thực tế, là tạm ngừng khai thác nước ngầm phía đối diện cho đến khi tầng nước ngầm khu vực được phục hồi và có chính sách quản lý việc khai thác nước ngầm hợp lý.