Theo TS.BS. Văn Thế Trung - Trưởng bộ môn Da liễu (ĐH Y Dược TP.HCM), hầu hết chỉ định của bác sĩ da liễu khi điều trị và chăm sóc các vấn đề về da đều có sử dụng sản phẩm da. Các thuốc kháng viêm chứa corticoid, kháng sinh bôi… được dùng nhiều trong điều trị các bệnh da như: viêm da dị ứng, nhiễm trùng, nhiễm nấm, mụn trứng cá. Đôi khi chúng gây một số tác dụng phụ như: teo da, giãn mạch, bội nhiễm, viêm da tiếp xúc. Các sản phẩm dưỡng ẩm có thể gây mụn trứng cá. Các thuốc điều trị sắc tố có thể gây rối loạn sắc tố da…
Chính vì vậy, chỉ định điều trị đúng và tư vấn hợp lý là những phương cách giúp bệnh nhân hạn chế các tổn thương do tác dụng phụ của sản phẩm thoa ngoài da, giúp phục hồi làn da và sử dụng đúng các sản phẩm phù hợp.
Dưới đây là những tổn thương thường gặp:
Viêm da tiếp xúc kích ứng:
Thương tổn là dát hồng ban, giới hạn khá rõ theo vết thoa. Lúc mới bị có cảm giác bỏng rát. Vài ngày sau có hiện tượng tróc vảy. Các hoạt chất gây ra hiện tượng này thường có đặc tính gây bong tróc lớp sừng trong các sản phẩm điều trị mụn trứng cá, trẻ hóa da và điều trị sắc tố nông… Một phản ứng kích ứng nhẹ khác có thể xảy ra ngay khi thoa là da sẽ có cảm giác châm chích, hơi nóng và ngứa. Nhưng sau một khoảng thời gian, vài chục phút, da trở lại bình thường.
Khi viêm da tiếp xúc xảy ra, bệnh nhân nên ngừng thuốc ngay, làm dịu da bằng các sản phẩm dưỡng ẩm không chứa cồn và theo dõi diễn tiến bệnh.
Viêm da tiếp xúc dị ứng là tình trạng dát hồng ban kèm theo phù nề, cảm giác ngứa có thể có mụn nước. Khi đó, bệnh nhân cần đi khám để được chỉ định dùng corticoid thoa ngắn ngày và uống thuốc kháng histamin.
Mụn trứng cá:
Phát ban mụn trứng cá do corticoid: các thương tổn sẩn mụn mủ, mụn viêm mọc cùng lúc ở vị trí thoa thuốc (mặt, lưng, ngực, tay). Thương tổn nhỏ, đều, không có nang bọc, không sẩn sừng. Bệnh cảnh này thường gặp ở bệnh nhân sử dụng thuốc thoa corticoid điều trị ngứa da vùng dễ nổi mụn như mặt, ngực, lưng.
Mụn trứng cá do thuốc thoa có chứa các dẫn chất vitamin A: tuy đây là thuốc điều trị mụn trứng cá, nhưng có thể làm khởi phát nhiều thương tổn mụn trong 2 tuần đầu thoa thuốc. Bệnh nhân thường than phiền là mụn càng nổi nhiều hơn sau khi thoa thuốc điều trị mụn. Thương tổn là các cồi mụn, nhân mụn, mụn viêm nhưng không mưng mủ.
Mụn trứng cá do chất làm ẩm da: Các sản phẩm dưỡng da (collagen, peptide, serum vitamin…) đều có khả năng sinh mụn. Thương tổn mụn trứng cá do các sản phẩm này thường là sẩn hồng ban. Bản thân các chất dưỡng ẩm không kích thích tạo nút sừng phễu nang lông mà gây bít tắc nang lông và ứ chất bã nhờn, dẫn đến hiện tượng viêm.
Khi bị nổi mụn trứng cá, bệnh nhân cần sử dụng dưỡng ẩm đúng chỉ định. Trên cơ địa dễ nổi mụn cần dùng đúng loại sản phẩm thoa. Một số người da bình thường nhưng vẫn có thể nổi mụn sau dưỡng ẩm thì xử trí bằng cách giảm tần suất và lượng thoa, kết hợp rửa mặt giảm nhờn.
Tuy thuốc thoa và các sản phẩm chăm sóc da mang lại lợi ích rõ ràng cho điều trị, nhưng khi sử dụng không đúng cách và lạm dụng kéo dài sẽ gây ra các thương tổn trên da khác nhau. Nhiều thương tổn da do thuốc/mỹ phẩm thoa rất khó điều trị, thậm chí điều trị còn khó hơn bệnh nền của bệnh nhân. Sử dụng đúng, đúng chỉ định sẽ giúp bệnh nhân hạn chế và phòng ngừa các tổn thương nghiêm trọng hơn.