Phản ứng thuốc ở người cao tuổi

Gia đình và người thân cần giúp người cao tuổi tuân thủ dùng thuốc theo hướng dẫn của thầy thuốc chuyên khoa.

Những phản ứng thường gặp

Buồn ngủ: Các thuốc có tác dụng gây ức chế hệ thần kinh trung ương đều gây buồn ngủ, kiểu ngủ gà ngủ gật. Như thuốc an thần gây ngủ, thuốc kháng histamin trị dị ứng, thuốc chống trầm cảm, một số thuốc trị cao huyết áp, trị đái tháo đường dạng viên uống... cũng có tác dụng phụ gây buồn ngủ. Nếu người cao tuổi dùng thuốc vào lúc cần có sự tập trung trí óc và phản ứng nhanh nhạy thì tác dụng gây buồn ngủ có khi rất nguy hiểm vì tai nạn xảy ra bởi ngủ gục.

Rối loạn giấc ngủ: Ngược với tác dụng gây buồn ngủ, thuốc giãn phế quản trị hen suyễn gây khó ngủ, một số thuốc lợi tiểu gây mất ngủ do phải tiểu tiện đêm. Đặc biệt, thuốc trị bệnh tăng huyết áp có thể gây ác mộng, thuốc glucocorticoid dùng lâu ngày có thể gây chứng ngừng thở khi ngủ, thậm chí một số thuốc an thần dùng trị mất ngủ gây tác dụng phụ gọi là ngủ chập chờn, không sâu.

Rối loạn nhận thức: Một số thuốc chống trầm cảm, chống co giật, thuốc chống co thắt, thuốc trị tăng huyết áp, thuốc trị bệnh Parkinson, thuốc trị suy tim, thậm chí một số thuốc kháng sinh cũng có tác dụng phụ gây lú lẫn, mất trí nhớ. Ở người cao tuổi, đây là rối loạn rất dễ nhầm lẫn với hiện tượng lão suy gây sa sút trí tuệ.

Táo bón: Ở người cao tuổi, do dùng nhiều thuốc nên tỉ lệ bị tác dụng phụ này rất cao. Đó là thuốc chống co thắt, thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, một số thuốc trị loét dạ dày, tá tràng… nhưng họ cứ đinh ninh là mình bị bệnh táo bón.

Rối loạn tiểu tiện: Các thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co thắt, thuốc kháng histamin trị dị ứng, thuốc an thần kinh, thuốc trị bệnh Parkinson có thể gây khó tiểu hoặc gây chứng tiểu tiện không kiểm soát.

Rối loạn đường tiêu hóa: Do chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày ít đi, giảm sự tưới máu ở dạ dày ruột nên dễ bị phản ứng có hại của thuốc trị viêm khớp từ nhẹ là khó tiêu đầy bụng đến nặng là loét, xuất huyết đường tiêu hóa.

Té ngã: Thuốc trị tăng huyết áp dễ làm người cao tuổi hạ huyết áp tư thế đứng hoặc thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm làm rối loạn sự giữ thăng bằng làm cho người cao tuổi dễ bị té ngã. Người cao tuổi thường bị loãng xương nên khi bị té ngã dễ bị gãy xương, hậu quả phải nằm bất động lâu dài.

Rối loạn hoạt động tình dục: Không chỉ do tuổi tác mà có nhiều loại thuốc trong thời gian sử dụng có ảnh hưởng, làm giảm ham muốn, đặc biệt gây bất lực ở nam giới.

Cách hạn chế tác dụng phụ của thuốc

Để phát huy cao nhất tác dụng điều trị của thuốc và hạn chế thấp nhất tác dụng phụ do thuốc gây ra, người cao tuổi cần lưu ý không nên tự ý sử dụng thuốc bừa bãi, tốt nhất hãy dùng thuốc theo sự chỉ định của bác sĩ, theo sự hướng dẫn của dược sĩ. Khi bác sĩ cho đơn thuốc, phải dùng đúng thuốc theo đơn. Không được tự ý dùng thêm thuốc khi chưa hỏi ý kiến của bác sĩ điều trị.

Khi đang dùng thuốc, nếu thấy có những rối loạn, những phản ứng bất thường, không nên tự ý bỏ, ngưng thuốc hoặc thay thế thuốc khác, mà nên trở lại khám bác sĩ đã chỉ định thuốc kể rõ sự việc để bác sĩ cho hướng xử trí.

Đối với một số phản ứng phụ thuộc loại gây khó chịu, có thể áp dụng các biện pháp điều chỉnh sinh hoạt, ăn uống để khắc phục như: không làm việc đòi hỏi sự tập trung tỉnh táo nếu dùng thuốc gây buồn ngủ; ăn nhiều rau xanh, trái cây, uống nhiều nước nếu thuốc gây táo bón... Có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ về các biện pháp khắc phục này.