Những ngày cuối năm 2016 và đầu năm 2017, làng nhiếp ảnh - hội họa Việt lại “nóng” chuyện tranh giả được bán tiền tỷ, ảnh dàn dựng và gán ghép thiếu nghệ thuật đem dự thi. Những sự cố này đã diễn ra nhiều lần làm giới trong nghề, công chúng bức xúc và các hội nghề nghiệp, tổ chức liên quan cũng vào cuộc xử lý mạnh mẽ nhưng tất cả chỉ như “ném đá ao bèo”!
Từ tranh “nhái” bán đấu giá tiền tỷ
Cuối năm 2016, làng hội họa bỗng trở nên ồn ào bởi trong buổi đấu giá một số tác phẩm nghệ thuật nhằm gây quỹ từ thiện diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh, bức tranh được giới thiệu là Phố cổ Hà Nội của cố danh họa Bùi Xuân Phái với kích thước 55x72cm, chất liệu sơn dầu trên bố, nằm trong bộ sưu tập của nhà sưu tập Đức Minh được bán với giá 102.000USD (gần 2,3 tỷ đồng). Khi bức tranh được bán đấu giá tiền tỷ gắn với tên danh họa Bùi Xuân Phái được công bố, nhiều người tỏ ra bất ngờ và tìm chân lý sự việc. Bởi lẽ, nhiều người cho rằng tranh của danh họa Bùi Xuân Phái không thể rẻ như vậy, trung bình một tác phẩm của ông được bán trên thị trường là 200.000USD.
Thực tế cho thấy, danh họa Bùi Xuân Phái có sáng tác nhiều bức tranh về Hà Nội và có tác phẩm gần giống bức tranh vừa được bán đấu giá. Tuy nhiên, bức tranh gốc này được vẽ vào năm 1968, khổ 47x 57cm, sơn dầu trên vải và đã lên sàn “Phiên đấu giá mùa Thu” của Larasati (Singapore) tại Trung tâm Triển lãm Hong Kong năm 2010. Với bức tranh Phố cổ Hà Nội được bán đấu giá tại TP. Hồ Chí Minh vừa qua, họa sĩ Bùi Thanh Phương - con trai cố danh họa Bùi Xuân Phái khẳng định bức tranh đấu giá từ thiện tiền tỷ là giả. Họa sĩ Bùi Thanh Phương cho biết: “Hà Nội có 36 phố phường trong khu phố cổ nhưng có thể nói là không có nhiều góc phố có chất hội họa để Bùi Xuân Phái khai thác nên một góc phố được ông vẽ đi vẽ lại nhiều lần là điều không lạ nhưng ở mỗi bức, nhịp điệu, đường nét cùng sắc độ màu sắc và cảm xúc hoàn toàn khác nhau”. Ông Bùi Thanh Phương khẳng định Phố cổ Hà Nội vừa đấu giá là tranh giả và chịu trách nhiệm với phát ngôn của mình.
“Người nhái bức tranh này hoàn toàn không hiểu tình cảm và bút pháp của bác Phái khi vẽ những mái nhà xiêu vẹo... Cái xiêu vẹo, lô xô của bác Phái là ngẫu hứng có chủ ý bằng tay nghề điêu luyện, đường viền quanh hình của cố họa sĩ dày dặn và tình cảm” - họa sĩ Nguyễn Thanh Bình phân tích.
Bức ảnh Xuân về trong cơn lũ dàn dựng thiếu nhân văn dự Cuộc thi ảnh Xuân quê hương khiến dư luận bức xúc.
Đến dàn dựng ảnh thiếu nhân văn
Chuyện tranh giả danh họa Bùi Xuân Phái kể trên chưa kịp lắng xuống thì nỗi buồn lại bủa vây nghệ thuật nhiếp ảnh những ngày đầu năm 2017. Tại cuộc thi ảnh Mùa xuân Đinh Dậu năm 2017 chủ đề Xuân quê hương do Hội Nhiếp ảnh TP.HCM tổ chức, sẽ chấm giải ngày 7/1/2017, bức ảnh Xuân về trong cơn lũ lọt vào chung khảo khiến công chúng và giới nhiếp ảnh khá bất bình.
Nhiều người cho rằng, bức ảnh Xuân về trong cơn lũ là sự sắp đặt phi thực tế, phản cảm... vì trong lúc Hội An khốn khổ bởi lũ lụt, bức ảnh chụp chiếc thuyền chở hoa đi giữa phố cổ như biểu thị của niềm vui. Một câu hỏi mà nhiều người đặt ra: Có ai lại gửi một bức ảnh lũ lụt để đi tham dự một cuộc thi ảnh chủ đề mùa xuân? Một nhiếp ảnh gia hoạt động độc lập cho biết, Xuân về trong cơn lũ là bức ảnh dàn dựng sai sự thật. Nhiếp ảnh gia này cho biết, vào những ngày anh bì bõm quay phim tại Hội An với biển nước mênh mông, nhiều lần anh gặp nhóm người mang thuyền hoa đi sáng tác nhiếp ảnh, trong khi đó người dân nơi đây đang gồng mình chống chọi với lũ lụt.
Xung quanh những bức xúc, tranh cãi về bức ảnh Xuân về trong cơn lũ, ông Nguyễn Thanh Tâm - Chủ tịch Hội đồng Giám khảo cuộc thi cho biết, tác giả của bức ảnh cũng đã xin đổi tên thành Lũ ở Hội An. Theo Hội đồng Giám khảo cuộc thi ảnh này, tác giả đã cho thấy sự cố gắng nói lên thông điệp dù trong lũ lụt cũng không dập tắt hoa Xuân trong người dân. Trong một vấn đề có thể có nhiều góc nhìn khác nhau và bức ảnh được chọn vào vòng chung khảo. Tuy nhiên, nhiếp ảnh gia Duy Anh cho rằng, dù bức ảnh Xuân về trong cơn lũ hiện nay đã đổi tên thành Lũ ở Hội An nhưng về bản chất không thay đổi được sự “phản cảm” của tác phẩm. “Những bức ảnh sắp đặt sai thực tế như vậy là không hợp lý, không phù hợp. Họ có thể gửi đi thi quốc tế, ban giám khảo thấy lạ và đẹp thì có thể cho giải. Nhưng tại Việt Nam thì những bức ảnh này cho thấy tác giả không nhạy cảm được với sự khốn khổ của bà con bị ngập lụt ở Hội An” - nhiếp ảnh gia Duy Anh nhận xét.