Ngày...
Biểu tình ở Libya rầm rộ, người nước ngoài bắt đầu di tản.
Ngày...
Hàng chục nghìn lao động Việt Nam còn ở đó, Sứ quán Việt Nam đang dốc sức tìm cách bảo vệ họ, có đề nghị đưa máy bay của hàng không Việt Nam sang.
Ngày...
Chuyến chuyên cơ đầu tiên của nước ngoài chở hơn trăm người Việt về, những nụ cười và những giọt nước mắt. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội kêu gọi người mình thoát sang nước láng giềng của Libya. Bộ Ngoại giao gửi công hàm cho các nước đó yêu cầu tiếp nhận hoặc cho phép lao động Việt Nam lên các phương tiện vận tải của họ rời Libya...
Ngày đó, những tháng cuối của năm 1992, tôi đang là cán bộ giảng dạy của bộ môn nội, khoa y, Trường đại học Agostinho Netto, phân hiệu Huambo, Cộng hòa Angola, nội chiến giữa MPLA và VNITA đã tạm ngừng với thỏa thuận bầu cử đa đảng. Trước bầu cử, tôi chứng kiến và xử lý nhiều hậu quả của vận động. Có bữa ôtô chở đến cả chục người đã tử vong mà tôi phải xem xét và làm giấy tờ. Có trẻ choai choai bị ném vỡ đầu, máu phun ướt đẫm cả áo, không kịp gọi bác sĩ khoa ngoại, tôi khâu, máu cầm. Bữa sau được BS. Fandília biểu dương trước giao ban: như một nhà ngoại khoa. Huambo có 2 bệnh viện: Bệnh viện trung tâm thuộc MPLA, Bệnh viện Sanatório chuyên chữa lao thì ủng bộ VNITA, có cả kẻ hai mặt. Tôi làm việc chính bên Sanatório; còn trực, hội chẩn, giảng cả bên trung tâm giữa hai bệnh viện là một khoảng rừng thông. Mỗi khi băng qua nghe tiếng cu gáy gù trong vòm lá mà nhớ nhà da diết.
 Người Việt từ Lybia về nước an toàn. |
Bầu cử xong, MPLA của ông Dos Santos đại thắng, VNITA không chấp nhận. Angola nóng bỏng. Nhiều chuyên gia Việt Nam ở Huambo đã rút về thủ đô Wanda hoặc không trở về nữa. Xế chiều ngày đó, súng nổ ầm ầm đến tận khuya. Sáng ngày tôi nép mình cạnh cửa sổ quan sát, dưới phố đầy quân VNITA. Họ không lên khu nhà của chuyên gia mà lên chỗ có người MPLA. Lúc xuống, tôi thấy có thêm đôi bốt trận lủng lẳng sau lưng một người lính. Trên những triền đồi xa, dân chúng từ những xóm làng ngoại thị kéo vào lũ lượt như một đàn kiến, cướp phá thành phố. Người vào trước khuân được túi gạo, lọ dầu; người vào sau hết khênh luôn cả kệ, khói lửa nghi ngút nhiều nơi, chỉ còn 5 mống: Dậu, Quế, Hiền, Mô, Nghiêm; 4 cụ già và 1 trung niên. Chúng tôi xúm quanh phương tiện truyền thông duy nhất là một chiếc đài bán dẫn. Ngày thứ 3 tôi được phân công đi thám thính. Bệnh viện không làm việc. Phố xá đầy rác rưởi và đổ nát, thêm nhiều bức tường chi chít vết đạn. Trên phố đầy bọn choai choai sặc mùi rượu nhảy nhót và la hét. Chúng để tôi qua, có đứa còn gọi như mọi khi: bạn ơi (Amigo). Tôi tạt vào chỗ Santos, Giám đốc Bệnh viện Sanatório nhưng là sinh viên tôi đang dạy. Chính vậy mà tôi phải đến và có lẽ nhờ anh ấy mà chúng tôi yên ổn; nhẹ người hơn khi nghe anh ấy nói: các ông yên tâm. May hơn nữa, khi về đến nhà, tôi gặp Xécgây và mấy đồng nghiệp Liên Xô. Lúc đó Liên Xô tan rã đã nhiều nhưng đoàn chuyên gia Liên Xô vẫn giữ nguyên. Xécgây là trưởng đoàn, ông ta thông báo đã đàm phán được với Liên hợp quốc và VNITA, 3 ngày nữa có chuyến máy bay quân sự đón họ. Vậy là tôi đã bám được càng IL 86 rời khỏi nơi chiến địa. Điều buồn nhất lại là khi chúng tôi về đến sứ quán ta thì cửa ngoài đã được khóa bằng một ống khóa to, lúc sau nhìn thấy một cánh tay thò qua cửa sổ trên tầng 2 xua xua (!)
Những người từ Libya trở về đã bật khóc khi từ bầu trời nhìn thấy lãnh thổ Việt Nam. Còn tôi, vốn đa sầu yếu đuối nhưng lại rất dũng cảm một thân một mình giữa bày sói. Bây giờ công tác cứu hộ của ta chưa tuyệt vời nhưng cũng đã có nhiều thay đổi, từ lãnh đạo cho đến tổ chức thực hiện. Bởi vị thế của chúng ta trên trường quốc tế đã khác xa so với gần 20 năm trước... Như một tờ báo đã giật tiêu đề: Việt Nam là nước đầu tiên đã thực hiện thành công chiến dịch giải cứu công dân tại Lybia.
BS. Thành An