Kể từ khi những cái tên như Lê Minh Sơn, Nguyễn Vĩnh Tiến,... nổi lên, khán giả Việt mới biết đến một xu hướng âm nhạc hoàn toàn xa lạ lúc bấy giờ: dân gian đương đại. Dòng nhạc này lan tỏa nhanh và rộng đến mức đi đâu người ta cũng nhắc đến dân gian đương đại. Có thể thấy, tất cả các cuộc thi âm nhạc trên truyền hình hiện nay đều đề cao giá trị của nhạc dân gian đương đại, thậm chí đôi lúc người ta có cảm giác dòng nhạc này đang được tôn vinh một cách... thái quá.
Tranh cãi về tên gọi
Từ khi âm nhạc ra đời đến nay, ở bất cứ giai đoạn nào, các nhạc sĩ luôn có ý thức khai thác những yếu tố dân gian để đưa vào ca khúc. Như vậy, có thể hiểu một cách đơn giản, dòng nhạc dân gian đương đại là tên gọi chung cho những tác phẩm có sử dụng chất liệu dân gian bằng làn điệu dân ca hoặc âm hưởng dân gian, trong quá trình sáng tác, nhạc sĩ lồng vào đó những tiết tấu và nhịp điệu hiện đại, đương thời.
Không rõ từ khi nào, số đông quan niệm, những ca khúc mang âm hưởng dân gian đương đại mới xứng tầm ở những cuộc thi lớn.
Để tạo nên một nhạc phẩm dân gian đương đại thì “ca từ” có lẽ là yếu tố quan trọng hơn cả, chỉ thoáng nghe, người nghe nhạc đã cảm nhận được sức lôi cuốn của sự dân dã, mộc mạc trong cảnh làng quê Việt Nam, từ hình ảnh: chuồn chuồn ớt, con cò, giếng làng cho đến cặp ba lá, quạt giấy, người nghe được đắm mình vào một khung cảnh quê xưa mà khói bụi nơi đô thành đã khiến người nghe nhiều khi quên lãng. Nhạc dân gian đương đại gây tiếng vang ngay từ những ngày đầu xuất hiện và đang không ngừng lan tỏa, nhưng trong giới phê bình âm nhạc, cũng có nhiều nhận định khác nhau về nó, một nghệ sĩ gạo cội cho rằng, không hề có dòng nhạc dân gian đương đại mà chỉ có bài hát mang âm hưởng dân ca hoặc bài hát dân ca được hát theo phong cách đương đại mà thôi. Ví như bài Trống Cơm, khi xưa ông bà ta hát Trống Cơm thâm trầm, trữ tình, thế nhưng trong thời chiến, bài hát lại đầy mạnh mẽ, sôi sục và đó là một ca khúc dân ca nhưng hát theo phong cách đương đại. Nhưng dẫu sao, không ai phủ nhận giá trị nghệ thuật của những bài hát này trong bối cảnh âm nhạc hiện nay, còn gọi chúng là gì, sao cho hợp lý, có lẽ đó là công việc của các nhà nghiên cứu, lý luận phê bình âm nhạc nước nhà?
“Lựa chọn vàng” của các gameshow âm nhạc
Khoảng gần chục năm trở lại đây, bên cạnh dòng nhạc pop, rock, R&B, nhạc dân gian đương đại không chịu lép vế và tạo được hiệu ứng mạnh mẽ qua các gameshow âm nhạc trên truyền hình. Phút thăng hoa với bài hát ngọt ngào đậm chất Việt góp phần làm “bệ phóng” đưa các thí sinh trở thành quán quân, hay vào top thí sinh sáng giá. Chắc hẳn khán giả chưa quên đêm chung kết Giọng hát Việt 2015, “chiến binh” của Mỹ Tâm, chàng trai 18 tuổi - Đức Phúc chọn một ca khúc của nhạc sĩ Phó Đức Phương với tựa đề Chảy đi sông ơi. Tiếng hát vang, ấm, khỏe khoắn đầy truyền cảm của Đức Phúc đã gây ấn tượng mạnh mẽ với người nghe.
Tương tự, ở Giọng hát Việt 2013, thí sinh Thảo My khiến nhiều người bất ngờ khi thể hiện ca khúc dân gian đương đại Giọt sương bay lên của Nguyễn Vĩnh Tiến. Thảo My với sự hỗ trợ của dàn nhạc dân tộc đã thực sự có những giây phút “lên đồng” trong âm nhạc. Đây được đánh giá là màn trình diễn ấn tượng trong lòng khán giả. Giọt sương bay lên đã “nâng” Thảo My trở thành Quán quân cuộc thi này. Trước đó, Hương Tràm cũng đã thể hiện ca khúc Trên đỉnh Phù Vân của nhạc sĩ Phó Đức Phương. Ca khúc dân gian đương đại này cũng góp phần đưa Hương Tràm trở thành Quán quân Giọng hát Việt mùa đầu tiên.
Có thể nói, mỗi dòng nhạc đều mang phong cách riêng và chỗ đứng riêng trong lòng khán giả. Nhưng không rõ từ khi nào, số đông quan niệm, những ca khúc mang âm hưởng dân gian đương đại mới xứng tầm ở những cuộc thi lớn. Theo cách đó, công chúng đang ngầm khẳng định, dân gian đương đại là dòng nhạc số một tại Việt Nam hiện nay. Nó có thể không đứng ở vị trí cao trên các bảng xếp hạng nhạc trẻ nhưng lại là “lựa chọn vàng” của các thí sinh và những gameshow âm nhạc lớn trên truyền hình.
Một trong những lý do khiến các ca khúc mang âm hưởng dân gian đương đại được lựa chọn nhiều trong các gameshow chính là sự thành công của những người đi trước. Một ví dụ điển hình là ca sĩ Tùng Dương. Mưa bay tháp cổ, Con cò, Những ô màu khối lập phương, Quê nhà, Li ti, Cỏ và mưa... là những ca khúc “đỉnh” gắn liền với nam ca sĩ. Tùng Dương có giọng ca lạ, theo đuổi phong cách âm nhạc dân gian đương đại và rất thành công. Chính vì thế, ở nhiều cuộc thi tìm kiếm tài năng gần đây, có hơn một nửa thí sinh tham gia đều chọn những ca khúc của Tùng Dương để khoe tài. Điều này khiến “phe đối lập” nghĩ rằng, dân ca đương đại đang được tôn vinh một cách... thái quá!
Mặc dù vẫn còn có những ý kiến trái chiều về tên gọi và vị trí của nhạc dân gian đương đại, nhưng nhìn chung, số đông vẫn đón nhận rất nhiệt tình sự xuất hiện của dòng nhạc này. Suy cho cùng, âm nhạc Việt Nam muốn hội nhập thì chắc chắn cần những tác phẩm có cái riêng mang bản sắc Việt. Mà cái riêng đó chỉ có trong dòng nhạc dân gian đương đại.