Bất thường lỗ xuất phát động mạch vành là một bệnh tim bẩm sinh hiếm gặp với tỷ lệ mắc bệnh 1%, nhưng điều đặc biệt là thường không được phát hiện khi bệnh nhân còn nhỏ. Đôi khi người bệnh chỉ được phát hiện tình cờ khi đến khám sức khỏe mà không có triệu chứng trên lâm sàng. Bệnh dễ gây ra các biến chứng nặng nề, thậm chí có thể đột tử.
Hình ảnh bất thường lỗ động mạch.
Cần thận trọng với các triệu chứng bất thường
Bệnh nhân Nguyễn Thành N, 36 tuổi, nhập viện vì lý do ngất kèm đau ngực. Cách ngày nhập viện khoảng 6 tháng, sau khi chơi thể thao, bệnh nhân cảm thấy tim đập nhanh kèm mệt, thở khó, sau đó ngất đi, thời gian ngất kéo dài khoảng 5 phút thì tự tỉnh. Tổng số lần ngất trước khi nhập viện 3 lần, ngoài ngất bệnh nhân hay đau ngực khi gắng sức, thời gian đau kéo dài khoảng 10-15 phút và tự khỏi sau khi nghỉ ngơi. Khi nhập viện, bệnh nhân còn tỉnh táo, không đau ngực, không khó thở, mạch 80 lần/phút, huyết áp 110/60mmHg. Khám sơ bộ tim, phổi không phát hiện gì đặc biệt. Các xét nghiệm thông thường không có bất thường. Chỉ khi chụp động mạch vành (động mạch có chức năng nuôi tim) phát hiện bất thường của hệ động mạch vành: bất thường lỗ xuất phát động mạch vành phải (là một trong hai động mạch vành chính để nuôi cơ tim). Bệnh nhân được phẫu thuật sửa chữa bất thường và xuất viện sau 5 ngày với kết quả tốt, sức khỏe trở lại bình thường.
Bệnh có thể gây đột tử
Động mạch vành là động mạch có chức năng nuôi cơ tim, giúp cơ tim hoạt động bình thường. Thông thường, có hai động mạch vành gồm động mạch vành trái và động mạch vành phải. Các động mạch này đều xuất phát từ động mạch chủ ngay phía trên các lá van động mạch chủ (gọi là các xoang động mạch vành).
Bất thường lỗ xuất phát động mạch vành dễ gây ra các biến chứng nặng nề. Chúng ta có thể bắt gặp các dạng sau: lỗ xuất phát động mạch vành trái xuất phát từ vị trí của xoang động mạch vành phải chiếm 2/3 các trường hợp, 1/3 trường hợp còn lại lỗ xuất phát động mạch vành phải từ xoang động mạch vành trái. Các bất thường này có thể dẫn đến hậu quả đau ngực, thiếu máu cơ tim, loạn nhịp tim, đột tử mà không có triệu chứng gì trước đó, nhưng trong hầu hết các trường hợp đột tử có liên quan đến gắng sức, như sau khi chơi thể thao, lao động nặng... Bệnh lý này cũng là nguyên nhân phổ biến gây đột tử không do chấn thương ở các vận động viên.
Siêu âm tim là một trong những phương pháp hiệu quả phát hiện sớm bệnh tim bẩm sinh.
Dấu hiệu nhận biết
Nhiều trường hợp bất thường lỗ xuất phát động mạch vành được phát hiện tình cờ mà không có triệu chứng trên lâm sàng. Tuy nhiên, tiến triển của bệnh lý này dẫn đến một số triệu chứng lâm sàng và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng như: đau ngực, suy tim và tăng nguy cơ đột tử ở những bệnh nhân trẻ.
Ngày nay, bệnh lý này là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai ở vận động viên điền kinh tại Mỹ. Lúc đầu bệnh nhân có thể chưa có triệu chứng gì nhưng sau đó sẽ xuất hiện các dấu hiệu như: đau ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim, ngất, loạn nhịp tim và đột tử. Vì vậy, mục tiêu điều trị là những bệnh nhân có nguy cơ đột tử cao, đó là những trường hợp có bất thường động mạch vành nặng và những bệnh nhân xuất hiện triệu chứng lâm sàng trước 35 tuổi vì bệnh nhân lớn tuổi nguy cơ đột tử giảm theo tuổi.
Để chẩn đoán đường đi của động mạch vành chủ yếu dựa vào các hình ảnh học. Đầu tiên chúng ta nên siêu âm tim qua thành ngực và siêu âm qua thực quản vì nó dễ thực hiện và không xâm lấn, có thể phát hiện được hai lỗ vành. Chụp mạch vành cho hình ảnh chẩn đoán xác định bất thường động mạch vành. Gần đây, với sự phát triển của chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh, chụp cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp đa dãy (MSCT) mô tả rõ giải phẫu động mạch vành và nó có thể thay thế cho phương pháp chụp mạch vành trước đây.
Điều trị như thế nào?
Bất thường này cần được điều trị can thiệp ngoại khoa, có nhiều kỹ thuật được áp dụng. Đặt stent động mạch vành trên những bệnh nhân này bị hạn chế vì bất thường của lỗ vành và đường đi trong thành động mạch chủ chếch nghiêng. Phẫu thuật cầu nối chủ vành vào động mạch vành phải, không cần mở động mạch chủ. Tuy nhiên do đa phần bệnh nhân còn trẻ, nên khả năng tắc cầu vành sẽ xảy ra và phải mổ lại. Vì vậy, các bác sĩ tim mạch sẽ chọn kỹ thuật mở rộng lỗ động mạch vành hoặc cắm lại lỗ xuất phát động mạch vành cho kết quả tốt và tương đối dễ thực hiện.
BS. Ngô Tuấn Anh (BVTW Quân đội 108)
