“Em nghiệm ra rằng mình phải biết yêu bản thân, yêu cuộc sống của mình và phải lo cho mình được thì mới có thể yêu và lo cho người khác. Nếu mình không hạnh phúc thì người khác cũng không thể nhận được hạnh phúc từ mình. Bởi thế nên em càng phải không ngừng phấn đấu, rèn luyện...”. Liên đã chia sẻ cuộc sống của mình với chúng tôi sau biết bao thăng trầm mà cô đã hứng chịu và cuộc sống phía trước của cô cũng không lấy làm suôn sẻ.
1. Âu cũng là số phận
Cô là Nguyễn Minh Liên, sinh năm 1984, quê ở Thái Bình. Nhanh nhẹn, tự tin và đầy nghị lực sống... là những gì mà chúng tôi cảm nhận được khi tiếp xúc với em. Học xong trung cấp kế toán ra trường, Liên vào làm việc tại Nhà máy nước Thanh Hoá. Được mấy tháng thì quen anh (người chồng cũ đã mất do AIDS). Họ nhanh chóng yêu nhau rồi đến với nhau, khi ấy Liên mới 22 tuổi. Cũng như bao người con gái khác Liên cũng ước mong mình sẽ có một gia đình ấm êm, hạnh phúc... Thế nhưng trời đã không chiều lòng người. Lấy nhau được hơn một năm, Liên mới phát hiện ra chồng mình nghiện ma tuý và nhiễm HIV. Và, cái ngày mà cô quen anh chính là lúc anh vừa đi trại về, nhưng tất cả mọi thông tin ấy chồng và cả gia đình chồng đã chủ động dấu. Cô đã suy sụp. Một thân một mình làm dâu nơi đất khách quê người Liên chỉ biết ngậm đắng nuốt cay một mình, than thân trách phận. Không biết bao lần nước mắt cứ tự chảy ra rồi lại tự khô. Phát hiện ra chồng nhiễm HIV cũng là lúc Liên đang mang thai lần thứ hai được ba tháng, Liên mới lý giải được tại sao ngay đêm tân hôn em đã được người nhà chồng đưa cho bao cao su và khuyên sử dụng, tại sao khi có thai lần thứ nhất, rồi lần thứ hai mẹ chồng em cứ nằng nặc bắt em phá bỏ...
 Liên chia sẻ câu chuyện của mình trong lễ phát động Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tại Thanh Hóa tháng 6-2012. |
Cú sốc về tinh thần khi phát hiện chồng nhiễm HIV chưa nguôi ngoai thì chẳng bao lâu sau đến lượt mình. Có thai đến tháng thứ 6 Liên đi xét nghiệm, cô rụng rời chân tay khi nhận kết quả xét nghiệm HIV dương tính. Đứng giữa ban ngày mà trời đất như tối sầm lại, chao đảo. Một tâm trạng bi quan, chán nản và tuyệt vọng bao trùm lên toàn bộ cơ thể cô, như rút đi những sinh lực còn lại vốn đã yếu ớt từ trước đó. Cầm tờ kết quả trên tay, Liên quay ra lững thững bước từng bước nặng nề, vô định... rồi nghĩ đến cái chết. Thế rồi chính cái cựa mình của đứa con trong bụng đã kéo ngăn Liên lại. Và, chính cái cựa mình ấy dường như đã cho cô thêm sức mạnh. Cũng phải mất một thời gian Liên mới lấy lại được thăng bằng để tiếp tục sống. Sau một loạt những gì đã xảy ra với mình rồi trải nghiệm, Liên chia sẻ: “người nào khi biết mình nhiễm HIV cũng đều có những tâm trạng như nhau cả: buồn chán, bi quan và rất sợ bị kỳ thị. Điều quan trọng là sau đó mình phải biết chấp nhận và vượt lên chính mình để tiếp tục sống sao cho có ích. Cứ nghĩ đến đứa con đang lớn dần trong bụng mà giây phút chếnh choáng ấy cũng qua nhanh. Em phải sống để còn che chở và còn bảo vệ cho con nữa. Đằng nào thì cũng đã thế rồi. Âu cũng là số phận. Buồn tủi mãi có giải quyết được gì đâu”.
Những chuỗi ngày sau đó là những ngày tháng vô cùng khó khăn cả về vật chất lẫn tinh thần. Quyết định giữ thai đồng nghĩa với việc Liên bị gia đình chồng bỏ mặc. Nghe theo lời mẹ chồng, Liên cũng đã bỏ việc từ khi lấy anh. Không có tiền hút, chích anh quay ra đánh vợ. “Chửa đến tháng thứ 8, thang giường anh ấy vụt cho thâm tím cả đùi, gần một tháng sau mới đứng lên đi được. Biết bao lần anh ấy xin tiền mẹ nói để cho em đi khám và siêu âm thai nhưng đều cho vào hút, chích hết nên từ khi chửa đến khi đẻ duy nhất em siêu âm được 1 lần...”. Kể đến đây đôi mắt Liên ướt nhoà. Tôi hiểu, em đang ngược thời gian trở về với quá khứ không xa là mấy. Qua khứ của một người con gái nết na, hiền dịu, được học hành tử tế nhưng lại phải chịu một cuộc hôn nhân buồn. Rồi Liên kể tiếp: quyết định giữ con lại mà trong lòng em cũng lo lắm. Bản thân em cũng suy nghĩ và đắn đo rất nhiều. Em đi tìm tài liệu về HIV để đọc, nghiên cứu và thấy rằng, chỉ có 30-40% trẻ sinh ra từ những bà mẹ bị nhiễm HIV sẽ bị HIV, nếu được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con thì tỷ lệ này chỉ còn khoảng dưới 5%, thế nên hy vọng con mình sẽ không nằm trong phần rủi ro đó. Nhưng em cũng phải chấp nhận nếu lỡ con mình bị nhiễm HIV thì âu cũng là số phận của nó.
Sinh con xong Liên phải gửi con cho ông bà ngoại nuôi để có thời gian chăm chồng. Lúc ấy anh bị lao nặng và sau đó gần 1 năm thì anh mất (vào tháng 9/2007). Hai mẹ con lại tự bươn chải nuôi nhau. Cũng từ đây Liên luôn nung nấu một ý chí là phải làm gì đó có thể chia sẻ, giúp được những người có cùng cảnh ngộ như mình.
2. Và những nỗ lực...
Đúng 8/3/2009 nhóm tự lực mang tên “Một ngày mới” do Liên thành lập ra đời. Đây là nơi để cho những phụ nữ nhiễm HIV và những phụ nữ không bị nhiễm HIV nhưng có chồng nhiễm HIV có thể sinh hoạt chia sẻ, động viên, giúp đỡ nhau. Đến nay nhóm có gần 50 thành viên. Kinh phí hoạt động là do các thành viên tự đóng góp vừa để làm quỹ sinh hoạt, vừa để đi thăm hỏi động viên các bạn cùng cảnh ngộ khi gặp khó khăn hay đau ốm. Ngoài ra nhóm còn tham gia các chương trình can thiệp giảm hại do trung tâm phòng, chống HIV/AIDS tỉnh và Trung tâm y tế thành phố Thanh Hoá triển khai: tiếp cận với những người có hành vi nguy cơ cao như người tiêm chích ma tuý, gái bán dâm để phát bơm tiêm sạch, bao cao su miễn phí; Tư vấn đưa họ đi khám bệnh lây truyền qua đường tình dục, đến các phòng xét nghiệm tự nguyện, phòng khám ngoại trú để điều trị các bệnh nhiễm trùng cơ hội và điều trị ARV; Tham gia trợ giúp pháp lý cho người có HIV/AIDS và các chương trình tuyên truyền về phòng, chống HIV/AIDS tại cộng đồng...
Chia sẻ về quá trình ra đời của nhóm, Liên cho biết cô phải mất đến gần 3 năm nuôi ý chí và chuẩn bị. Để có được kiến thức và kinh nghiệm, năm 2007 Liên đã tham gia chương trình can thiệp giảm tác hại của dự án DFID tài trợ (mà sau này là dự án WB). Bắt đầu từ đây Liên đã được tập huấn, đào tạo về kỹ thuật, được trang bị kiến thức về HIV và cách phòng, chống; Về chăm sóc điều trị HIV... Những buổi tập huấn ngoài Hà Nội rồi các tỉnh bạn là những cơ hội được tiếp xúc với các chuyên gia về HIV/AIDS trong và ngoài nước, rồi những tấm gương biết vượt lên số phận, cô đã học hỏi được rất nhiều không chỉ về kiến thức HIV/AIDS, cách tư vấn, cách thức sinh hoạt nhóm, cách thuyết trình trước đám đông mà quan trọng hơn cô còn học được về cách sống, cách vượt lên những khó khăn... Liên càng thêm tự tin và quyết tâm hơn. Được Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh ủng hộ về mặt tinh thần Liên đã đứng ra tập hợp chị em và lập thành một nhóm để sinh hoạt.
Với sự nhanh nhạy và thông minh sẵn có, trong quá trình hoạt động Liên luôn có những tìm tòi sáng tạo. Khi đến các phòng khám, bệnh viện tìm “khách hàng” của mình để tư vấn, giới thiệu cho họ đến các dịch vụ chăm sóc, điều trị HIV Liên đã không quên dán số điện thoại của mình ở đó, thông báo và hướng dẫn mọi người nếu có điều gì thắc mắc hoặc cần chia sẻ thì gọi đến. Rồi người nọ giới thiệu người kia cứ thế sau này khách hàng đã tự tìm đến với mình ngày một đông hơn. Đây là cách làm có hiệu quả vừa tiếp cận được khách hàng mà lại tiết kiệm được chi phí đi lại. Trong thời gian ở viện Lao Liên đã nhận thấy nguồn khách hàng tiềm năng của mình nằm trong này rất nhiều. Khi vào viện họ sẽ được làm test nhanh, nếu có nghi ngờ HIV... mình sẽ tiếp cận, tư vấn luôn cho họ. Liên bảo, mất công một chút nhưng đổi lại giúp cho rất nhiều người được vào chương trình điều trị, giờ họ vẫn đang khoẻ mạnh và lấy lại được thăng bằng trong cuộc sống, nhiều người đã từ bỏ được ma tuý...
Để tạo niềm tin nơi khách hàng Liên đã không ngừng học hỏi để có những kiến thức sâu, rộng. Ngoài những kiến thức được bác sĩ tư vấn, được tập huấn, đào tạo Liên còn phải tìm đọc thêm nhiều tài liệu rồi chia sẻ tài liệu cho những nhóm khác khi cần. Ví dụ như về thuốc điều trị ARV mỗi khách hàng là một phác đồ điều trị bởi vậy mà Liên phải tìm hiểu tất cả các phác đồ đó, hiểu từng tác dụng, tác dụng phụ của từng thuốc như thế nào thì mới tư vấn giúp đỡ được khách hàng khi họ có những băn khoăn, thắc mắc. Cô cho biết thêm: thực sự là mình phải nỗ lực. Khi nỗ lực rồi thì mọi người cũng sẽ giúp mình.
Giờ, Liên cũng đã có một gia đình mới. Chồng của cô là người cùng cảnh ngộ. Anh là Lê Minh Sơn, chủ nhiệm câu lạc bộ Thân thiện (thành phố Thanh Hoá). Hai vợ chồng cũng đã sinh thêm được một bé trai. Liên vui mừng cho chúng tôi biết, cháu đầu với người chồng cũ nay đã vào lớp 1 rất may không bị nhiễm HIV. Còn cháu thứ hai nay được 5 tháng tuổi, xét nghiệm hai lần vẫn cho kết quả HIV âm tính. Hai vợ chồng hàng ngày vẫn nhắc nhở nhau uống thuốc, cùng hoạt động cộng đồng trong phòng, chống HIV/AIDS. Cả hai vợ chồng đều là KC (viết bài) cho tạp chí Sống chung với HIV/AIDS. Nói về người vợ của mình anh Sơn thầm cảm ơn vợ cho biết, thật may mắn khi anh đã gặp được Liên và chính nghị lực vươn lên của cô truyền sang cho anh, làm thay đổi cuộc đời anh. Sơn đã từ bỏ hoàn toàn được ma tuý và phát huy tài năng vốn có tiềm ẩn trong con người anh bấy lâu nay. Liên tiết lộ, anh Sơn vẽ rất đẹp, trước kia anh đã từng 4 năm là sinh viên khoa Kiến trúc Đại học xây dựng Hà Nội.
Bài, ảnh:Thu Hương
(Tên nhân vật đã được thay đổi)