Một thân hình cao lớn là mong ước của rất nhiều thế hệ người Việt, vì vậy, các thuốc được quảng bá làm tăng chiều cao luôn được săn lùng và sử dụng cho con em mình đang tuổi lớn. Tuy nhiên, việc dùng các sản phẩm này không đúng chỉ định sẽ không đạt được mục đích, thậm chí còn như chơi dao hai lưỡi.
Hormon tăng trưởng không phải là thần dược
Thuốc chứa hormon tăng trưởng là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gen người (hGH = human Growth Hormon). HGH được dùng trong một số bệnh, trong đó có làm tăng chiều cao dùng cho trẻ em tuổi đang lớn có chiều cao khiêm tốn do thiếu GH (đã được xét nghiệm xác định chắc chắn có nồng độ GH máu thấp). Những người thấp, lùn thường là do thùy trước tuyến yên sản xuất GH cung không đủ cầu. Như vậy, nếu thu được lượng GH đầy đủ, đem tiêm cho người thấp lùn còn đang ở tuổi ấu thơ thì sẽ làm cho cao lên được. Với những trẻ này, nếu không bị bệnh tuyến giáp, có chế độ ăn tốt thì sau một thời gian dùng đủ liều (theo chỉ định của thầy thuốc) có cải thiện về chiều cao, nhưng cũng ở mức hạn chế. Với trẻ có chiều cao khiêm tốn nhưng không do thiếu GH thì dùng hGH không có hiệu quả gì. Thông thường, việc điều trị tốt nhất là trong giai đoạn trẻ từ 3 -7 tuổi và cần được duy trì liều điều trị cho đến hết tuổi dậy thì. Từ 21 tuổi trở đi việc phát triển chiều cao đã an bài, dù có tiêm hormon tăng trưởng cũng không cao được nữa.
Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng để tăng trưởng chiều cao.
Do hGH là một protein, khi uống bị enzym tiêu hóa phân hủy nên phải tiêm. Khi dùng hGH không đúng chỉ dẫn mà dùng liều cao và/hoặc kéo dài thì sẽ bị các tác dụng phụ: dùng hGH ngắn hạn có thể bị giữ nước, phù, sưng ngón tay, hội chứng ống cổ tay, một số trường hợp bị to vú (nam), nhức đầu, ngủ gà, sưng đau khớp, đầy bụng. Dùng hGH lâu dài có thể bị chứng to cực (to các đầu chi) kết hợp với một số biến chứng và tử vong, làm tăng tần suất bị đái tháo đường, tim mạch, u ác tính đường tiêu hóa hoặc có thể gây ra khối u giả trong não (pseudotumor cerebri), nhức đầu dữ dội buộc phải ngừng thuốc, nếu không sẽ bị các tổn thương khác.
Một số thuốc lầm tưởng có tác dụng tăng chiều cao
Có nhiều lời đồn thổi về công dụng của auxergyl D3 là hormon tăng trưởng, giúp tăng chiều cao nhưng thực chất đây là thuốc chứa vitamin A và vitamin D3 với liều rất cao và có dạng ống uống. Do có liều cao nên auxergyl D3 chỉ được bác sĩ cho dùng trong trường hợp bệnh lý đặc biệt (còi xương, co giật do thiếu canxi huyết, thiếu vitamin gây nhuyễn xương ở người lớn và người già), chứ không phải để kích thích phát triển chiều cao như một số người lầm tưởng. Đặc biệt, trẻ em không được dùng thuốc trên quá 3 ống thuốc mỗi năm. Nếu dùng quá liều auxergyl D3, trẻ bị tăng áp lực sọ não, khô da, rụng tóc, chán ăn, ngưng tăng trưởng. Auxergyl D3 còn có chống chỉ định với các trường hợp tăng canxi huyết, tăng canxi niệu, sỏi thận loại canxi...
Một loại thuốc đang được dùng với mục đích tăng chiều cao có hoạt chất chính là chondroitin sulfat. Chondroitin sulfat ban đầu có nguồn gốc thiên nhiên. Người ta chiết xuất hoạt chất này từ sụn vây cá mập, song do sự khan hiếm, độ quý giá của nguồn nguyên liệu này nên nhà sản xuất chuyển sang chiết xuất từ khí quản bò. Cho đến nay, tất cả các y văn trên thế giới đều khuyến nghị sử dụng chondroitin sulfat vào những mục đích: chữa các bệnh về mắt, chữa thoái hóa, hư khớp và hỗ trợ điều trị ung thư. Đồng thời, chưa công bố bất cứ một kết quả nghiên cứu nào về khả năng làm tăng chiều cao của chondroitin. Ở nhiều nước phát triển, chondroitin sulfat được sử dụng giống như một thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung, không cần có chỉ định của bác sĩ. Đã có một sự nhầm lẫn hoặc lợi dụng tác dụng bảo vệ và tăng sinh sụn khớp của chondroitin với việc giúp tăng chiều cao. Đặc biệt, khi dùng chondroitin sulfat cho trẻ ở độ tuổi đang tăng trưởng sẽ rất nguy hiểm vì giai đoạn này, cơ thể trẻ phát triển với tốc độ cao, hệ mạch máu mới (tân mạch) sinh ra rất nhiều, nếu dùng chondroitin thì sẽ hạn chế sự tăng sinh tân mạch, vì thế sẽ hạn chế sự tăng trưởng của trẻ.
Canxi là khoáng chất chủ yếu của bộ xương. Việc ăn uống đầy đủ canxi sẽ giúp hình thành bộ xương khỏe mạnh lúc trẻ và phòng ngừa bệnh loãng xương khi về già. Nhiều người nghĩ bổ sung canxi để xương chắc, dài xương ra là tăng chiều cao. Tuy nhiên, canxi dù ở mức độ nào là phân tử hay nano cũng chỉ là ở mức độ hỗ trợ, còn để tăng chiều cao phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: di truyền, dinh dưỡng, kết cấu, sự phát triển, chỉ huy của nhiều yếu tố trong cơ thể... Những ai tự ý sử dụng canxi cho mục đích tăng chiều cao mà lại không biết cơ thể mình đang đầy đủ vitamin D và canxi, thì việc bổ sung canxi lúc này là không cần thiết, sẽ làm cho đầu xương bị khóa ngay lại và chiều cao không thể tăng thêm trong những giai đoạn tiếp theo nữa.
Lời khuyên cho người dùng thuốc
Chiều cao mỗi người phụ thuộc vào ba yếu tố chính: nhân chủng, di truyền, điều kiện sống (bao gồm dinh dưỡng và luyện tập). Vì vậy, muốn phát triển chiều cao thì yếu tố đầu tiên là đảm bảo chế độ dinh dưỡng từ nhỏ, nên cung cấp đầy đủ chất béo, vitamin, muối khoáng và chất xơ, đặc biệt các chất liên quan đến chiều cao (canxi, vitamin D, các chất khoáng như magiê, vitamin B1...) trong bữa ăn hàng ngày.
Mọi người nên thận trọng với các loại thuốc và thực phẩm chức năng được quảng bá có thể làm tăng chiều cao. Thực tế chưa có một công trình khoa học nào chứng minh những loại thuốc đó có tác dụng tăng chiều cao cụ thể ra sao. Việc sử dụng thuốc tăng chiều cao trong độ tuổi dậy thì, khi cơ thể đang phát triển với tốc độ chóng mặt sẽ rất nguy hại. Bởi lúc này, cơ thể thường phát triển nhanh, hệ mạch máu mới được sinh ra nhiều, nếu dùng thuốc tăng trưởng chiều cao thì sẽ hạn chế sự tăng sinh tân mạch này, vì thế sẽ rối loạn chuyển hóa, hạn chế sự tăng trưởng của cơ thể. Quá trình giúp tăng chiều cao của cơ thể cần có thời gian tính hàng năm, cần sự kết hợp của nhiều yếu tố, chứ không thể tăng thần tốc trong thời gian ngắn. Đặc biệt, mọi người tuyệt đối không tự ý tiêm hormon tăng trưởng, dễ phải đối mặt với những tác dụng phụ nguy hiểm. Đối với người đã trưởng thành (ngoài 21 tuổi), xương đã phát triển hoàn toàn thì việc dùng hormon hay bất cứ chế phẩm nào khác để tăng chiều cao đều không có tác dụng.