Thầy cô trường Tân Dân không chỉ dạy chữ mà còn thay cha mẹ chăm lo, che chở cho các em trong cuộc sống thường nhật. Hiếm thấy ở đâu tình thầy trò lại gần gũi, đong đầy… đến vậy.
Ngôi nhà chung giữa đại ngàn
Cách trung tâm huyện Mai Châu khoảng 70km, Trường THCS Tân Dân nằm sâu hun hút trong vùng núi hẻo lánh của tỉnh Hòa Bình. Đường vào trường khó đi, trơn trượt với lớp lớp núi non hiểm trở. Một bên là núi cao vời vợi, có những ngày sương giăng kín lối; một bên là vực sâu thăm thẳm đan xen với hàng trăm đoạn cua gấp khúc, lên xuống bập bềnh, chỉ nhìn thôi đã thấy ớn lạnh. Có lẽ vì thế, cái nghèo, cái đói vẫn còn bám riết người dân nơi đây.
Nơi ở của các em học sinh Trường THCS Tân Dân.
Trường Tân Dân được thành lập từ năm 2007 sau khi tách từ huyện Đà Bắc với 116 học sinh, hơn chục lớp học và khu ở nội trú cho hơn 60 học sinh và hơn chục cán bộ giáo viên sinh sống tại trường. Đa phần giáo viên tại trường là người ở thị trấn Mai Châu hoặc sinh sống tại một số huyện khác, người ở gần trường nhất cũng 70km, người ở xa thì hàng trăm km nên tất cả đều chọn ở nội trú, cuối tuần hoặc cuối tháng mới về thăm nhà một lần. Mỗi lần quay trở lại trường, thầy cô đều phải gian nan vượt qua cung đường hiểm trở để mang theo từng con chữ đến dạy cho các em.
Bữa cơm đạm bạc có thêm cá kho của các em học sinh trường Tân Dân.
Thầy Hà Mạnh Quyết - Hiệu trưởng Trường THCS Tân Dân nói đầy trăn trở: “Do nhà xa, các em đa số phải ở nội trú, cuối tuần mới đi bộ về thăm nhà được. Dù được Nhà nước hỗ trợ nhưng điều kiện vật chất của các em vẫn còn khó khăn lắm, nhiều em vẫn còn tư tưởng nghỉ học. Thế nên dạy chữ các em thôi chưa đủ, phải ăn cùng, ngủ cùng, động viên các em nữa”. Thầy Quyết cho biết thêm, theo quy định về hỗ trợ học sinh vùng sâu, các em nhà ở cách trường từ 7km trở lên được ở nội trú và mỗi em được cấp 460.000 đồng/tháng tiền ăn. Số tiền này nhà trường chuyển hết cho phụ huynh, cứ hàng tuần các em lại về nhà lấy gạo và chút đồ mang theo lên trường, tự tổ chức nấu ăn theo từng nhóm. Với mức hỗ trợ đó, mỗi em có khoảng 15.000 đồng/ngày tiền ăn. Khó khăn trăm bề, rất khó để đảm bảo cho các em đang tuổi ăn tuổi lớn, chưa kể nhiều trường hợp gia đình quá nghèo, đến thời kỳ giáp hạt chẳng thể gửi lương thực cho các em ăn.
Vó đêm, lo thêm bữa ăn cho trò
Trực tiếp sống cùng và thấu hiểu những khó khăn học sinh gặp phải. Gần gũi, ân cần chia sẻ với các em, tình yêu thương học trò của thầy cô trong trường vì thế cứ lớn dần, đong đầy theo năm tháng. Không thể cứ động viên, chia sẻ bằng miệng, thầy cô trường Tân Dân đã táo bạo quyết định tìm mua lại của người dân chiếc vó cũ với giá 6 triệu đồng, học người dân cách đánh bắt, đêm đêm đánh vật với sóng Đà giang bắt tôm, bắt cá cải thiện bữa ăn cho học sinh nội trú.
Gần chục năm nay, đêm nào thầy cô trường Tân Dân cũng bắt cá cải thiện bữa ăn cho học sinh và bản thân.
Suốt 6 năm qua, khi màn đêm buông xuống, các thầy cô lại đều đặn có mặt cùng bè vó trên dòng sông. Vó được thiết kế rộng khoảng 20m2, xung quanh kết nối thành bè bởi những cây luồng, ở giữa bè là chiếc vó lớn. Trung tâm vó được nối một sợi dây thừng to bằng ngón chân cái vào hệ thống quay tời. Phải 2 người cật lực quay kéo, chiếc vó mới nổi lên khỏi mặt nước. Để cá vào vó, phía trên bè phải thắp một bóng đèn. Ánh sáng của đèn điện giữa đêm trên sông chính là “mồi câu” dụ cá.
Thầy Phùng Bá Thanh - giáo viên dạy môn Mỹ thuật, quê Phú Thọ bộc bạch: “Học sinh chủ yếu là con em dân tộc thiểu số, hoàn cảnh gia đình các em đa số khó khăn. Trường cách trung tâm thị trấn quá xa, không thể đi lại mua đồ ăn, thức uống. Tất cả thực phẩm đều do người dân trong vùng cung cấp. Nhìn vào bữa ăn của học trò chỉ toàn mắm, muối, họa khi được quả trứng, bữa cá khô và vài cọng rau rừng, ăn riết cũng nuốt không nổi, chúng tôi nhiều lần không kìm được nước mắt. Được sự đồng ý của Ban giám hiệu nhà trường, thầy cô trong trường quyết định làm “ngư phủ” để cải thiện bữa ăn cho các trò”.
Thầy Hà văn Quyết kéo vó qua dây tời.
Cầm trên tay những con cá tươi rói, thầy Thanh nở nụ cười hiền khô: “Mùa hè, rơi xuống sông chỉ ướt bộ quần áo, về thay là xong. Còn mùa đông, rơi xuống sông thì coi như chết điếng vì lạnh. Nhất là những ngày nhiệt độ xuống thấp khoảng vài độ, bước chân xuống ngâm nước khi lên bờ vẫn còn lạnh tê chứ đừng nói rơi xuống sông cả người ướt sũng. Mùa đông, chúng tôi thường mang thêm máy lửa, lấy thêm ít củi để sẵn trong bờ. Có lần, tôi bị rơi xuống sông, ngay khi ngóc lên bè, các thầy phải nhanh chóng đưa tôi vào bờ, đốt lửa sưởi ấm khẩn cấp”.
Thành quả của đêm lao động mệt nhọc.
Ngoài việc bắt cá cải thiện bữa ăn cho học sinh, tập thể thầy cô trường Tân Dân còn nghĩ ra ý tưởng cấp heo cho gia đình học sinh nghèo vượt khó học giỏi. Thầy Hà Văn Quyết cho biết: “Không phải bạn nào cũng được cấp heo. Phải là những bạn học giỏi, gia đình và bản thân chịu khó làm việc. Người đầu tiên được nhà trường hỗ trợ nuôi cặp heo là em Đinh Văn An - học sinh lớp 9. Khi heo sinh nở, chúng tôi sẽ tiếp tục lấy 2 con trong đàn hỗ trợ cho các em khác, cứ thế nhân rộng. Còn lại, heo hỗ trợ ban đầu sẽ hoàn toàn thuộc về gia đình em An”. Chúng tôi trở về xuôi sau một đêm trải nghiệm thú vị trên sóng Đà giang, trong đầu luôn ấn tượng câu nói của thầy Thanh: “Suốt 8 năm gắn bó với trường và các học trò, tôi chẳng muốn đi đâu nữa. Tình thầy trò và hồn của Đà giang đã níu chân tôi không thể rời xa nơi này dù được đến những nơi xa hoa, lộng lẫy”.