Lao xương khớp, y học cổ truyền gọi là “cốt cao” hoặc “lưu đàm”. Nguyên nhân sinh bệnh do tiên thiên bất túc, tinh huyết của can thận bị hao tổn, xương bị yếu, đàm độc nhân thể xâm phạm làm khí huyết ngưng trệ mà gây nên bệnh. Tùy từng giai đoạn, tổn thương thực thể và triệu chứng toàn thân mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:
Thể đàm trọc ngưng tụ
Biểu hiện: Khớp xương đau ê ẩm nhưng lúc đau lúc không. Vận động đau tăng lên, hơi sưng hoặc không sưng. Không nóng, không đỏ. Đây là giai đoạn mới mắc bệnh (có thể chụp Xquang tìm tổn thương lao để được tư vấn và điều trị sớm).
Dùng bài Dương hòa thang: thục địa 40g, cao ban long 20g, bạch giới tử 4g, ma hoàng 4g, quế chi 6g, tục đoạn 12g, ngưu tất 12g, cam thảo 4g. Sắc uống.
Nếu sợ lạnh, lưỡi đậm, mạch phù, thêm phụ tử chế 12g.
Nếu ăn uống kém, đại tiện lỏng, thêm đảng sâm, hoàng kỳ, bạch truật, mỗi vị 12g.
Đương quy - Một vị thuốc chữa lao xương khớp.
Thể âm hư hỏa vượng
Biểu hiện: các chứng trạng tại khớp xương bị lao rõ ràng kèm theo sốt về chiều, ra mồ hôi trộm, ăn uống kém, miệng khô, lưỡi đỏ, mạch tế sác.
Dùng bài Cốt lao thang gia giảm: thạch cao 8g, miết giáp 20g, sài hồ 12g, địa cốt bì 12g, mẫu đơn bì 12g, xuyên tục đoạn 12g, ngưu tất 12g, đào nhân 8g, hồng hoa 4g. Sắc uống ngày 1 thang. Nếu mồ hôi trộm, thêm mẫu lệ 40g, thấy ổ áp-xe lạnh, thêm kim ngân hoa 20g, bối mẫu 8g, liên kiều 16g.
Thể khí huyết đều hư
Biểu hiện: Các chứng trạng ở khớp, xương, cơ rõ ràng biến dạng các khớp và xương, rò mủ lao, tinh thần mệt mỏi, sức khỏe yếu, sốt, ăn uống kém, hồi hộp, ra mồ hôi trộm, sắc lưỡi đỏ, mạch tế sác.
Dùng bài Bát trân thang: thục địa 16g, đương quy 12g, xuyên khung 12g, bạch thược 16g, quy bản 12g, kỷ tử 12g, đảng sâm 16g, bạch truật 12g, phục linh 12g, cam thảo 4g, hoài sơn 16g, kê nội kim 8g. Sắc uống.
Nếu có biểu hiện thể âm hư hỏa vượng hay mất ngủ, ra nhiều mồ hôi trộm, dùng bài Đại bổ âm hoàn thang: quy bản 16g, thục địa 16g, tri mẫu 12g, hoàng bá 12g, ngũ vị tử 6g, toan táo nhân 6g, bá tử nhân 12g, long cốt 16g, mẫu lệ 20g. Sắc uống ngày 1 thang.
Sau khi bệnh đã ổn định đề phòng tái phát có thể dùng bài thuốc Cốt lao thang. Sắc uống 7-10 ngày là một liệu trình. Nghỉ 3 ngày lại sắc tiếp một liệu trình mới. Sắc uống 3-6 liệu trình.