Trong Đông y phế (phổi) chủ khí, có tác dụng giữ chân khí của cơ thể. Sách Y tôn tất độc nói: “Hai lá phổi trắng bóng là cái ô che chở cho các phủ tạng”. Khí là bộ phận quan trọng trong cơ thể, vì khí dẫn huyết đi nuôi cơ thể, nếu khí lực mạnh thì dẫn huyết đi dễ dàng khắp cơ thể để nuôi dưỡng cơ thể, trong đó có da và lông. Khi người ta nói chân khí kém sẽ dẫn đến huyết kém làm cho da khô, không tươi nhuận, có khi bị nhăn nheo, hoặc đổi màu vàng, rám hoặc trắng bợt. Nếu khí huyết tốt, các tạng phủ trong cơ thể được nuôi dưỡng đầy đủ thì da mịn màng, tươi nhuận, da đẹp một cách tự nhiên.
Các phương pháp Đông y
Về tinh thần: Sống điều hòa điềm đạm. Nếu hay giận dữ gây tổn hại gan làm da sạm lại. Vui mừng quá làm tim hồi hộp, đập nhanh làm tổn hại tim, huyết, khiến các mao mạch ngoài da nổi lên có màu đỏ, da sẽ xấu đi. Lo nghĩ nhiều hại tỳ, tỳ thuộc thổ nên làm da có màu vàng úa. Buồn rầu quá, tổn thương phổi làm khí uất, huyết không lưu thông, da sẽ trắng bệch. Người hay sợ hãi làm tổn thương thận, thận vốn sinh ra huyết dịch để nuôi cơ thể, khi huyết dịch kém da bị khô hoặc khô lâu ngày da đóng vảy.
Bài thuốc an thần giúp ngủ ngon cho làn da mịn màng.
Về ăn uống: Hàng ngày ăn uống cần đủ chất, Đông y gọi là đủ vị khí, không nên vì sở thích mà ăn uống một chất quá nhiều. Vị chua vào gan để giúp gan đào thải chất độc, nhưng ăn nhiều chua làm hại gân, làm cơ bắp mềm nhũn, da tóp lại. Vị đắng có tính kháng sinh vào tim làm huyết trong sạch nhưng ăn đắng nhiều làm tổn hại đến khí, khí kém thì da không mượt mà. Vị cay tốt cho phổi, làm phổi luôn luôn ấm không bị tổn thương do hàn, nhất là về mùa đông, nhưng ăn nhiều cay nóng làm da ở mặt nổi mụn, không đẹp. Vị mặn vào thận trước, nhưng ăn mặn nhiều làm tổn thương huyết, làm cho huyết vón lại, cho nên tây y khi tăng huyết áp kiêng ăn mặn là lẽ đó, khi huyết kém thì không đủ để nuôi dưỡng cơ thể, da không thể đẹp mà hay nổi mụn sần sùi. Mùa hè trời nóng, khi ra đường phụ nữ phải che kín da, nếu để ánh nắng chiếu vào da, làm huyết ở các mao mạch ngoài da vón lại dẫn đến sạm da.
Dùng thuốc: Bài thuốc Đông y làm da đẹp có nhiều, nhưng tùy theo cơ địa của từng người mà sử dụng hoặc đang bị tổn thương ở phủ tạng nào làm da xấu đi thì phải bồi bổ, điều hòa ở phủ tạng đó. Nguyên tắc điều trị là để làm da đẹp, nên phải dùng phương pháp bồi bổ là chính. Sách Nạn kinh nói: Phế bị tổn thương thì phải bổ thần khí. Tâm bị tổn thương thì phải điều hòa dinh vệ (khí huyết). Tỳ bị tổn thương thì phải điều hòa ăn uống, nóng lạnh. Can bị tổn thương thì phải điều hòa trung khí. Thận bị tổn thương thì phải bổ tinh. Ngoài ra, còn phải kết hợp với phép khu, phép trục để bồi bổ khí huyết, âm dương.
Một số bài thuốc điển hình làm đẹp da
Bổ khí: Khí hư thì phải bổ. Bài thuốc “Tứ quân tử thang” gia giảm gồm nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, cam thảo 4g. Có thể gia thêm hoàng kỳ 16g, bạch thược 12g. Nếu khí hư bị hãm xuống dùng bài “Bổ trung ích khí” phối hợp với bài “Mẫu lệ thang” để điều trị chứng biểu hư ra nhiều mồ hôi làm xấu da.
Các vị thuốc bổ thận ích tinh giúp da hồng hào, không đen sạm.
Dưỡng huyết: Để dưỡng huyết dùng bài “Tứ vật thang”. Trong trường hợp phải ích khí để dưỡng huyết dùng bài “Đương qui bổ huyết thang”gia vị. Nếu bổ cả khí lẫn huyết dùng bài “Nhân sâm dưỡng vinh thang” gồm nhân sâm 12g, bạch truật 12g, đương qui 12g, hoàng kỳ 16g, chích thảo 4g, quế tâm 8g (nhục quế cạo bỏ vỏ), trần bì 8g, thục địa 12g, ngũ vị tử 6g, viễn chí 6g, phục linh 12g, bạch thược 8g, táo nhân 16g, sinh khương 12g. Cách dùng: Ngày uống một thang, uống liên tục 90 ngày, nếp da sẽ thay đổi không bị rám và khô...
Tư âm thoát nhiệt: Bài thuốc “Chứng âm lý lao thang” gồm nhân sâm 12g, mạch môn 12g, ngũ vị tử 6g, đương qui 12g, bạch thược 12g, sinh địa 12g, qui bản 12g, nữ trinh tử 12g, ý dĩ 12, quất hồng bì 12g, đan bì 8g, hạt sen 12g, bách hợp 12g, chích thảo 4g. Cách dùng: Ngày uống một thang, uống liên tục 90 ngày da sẽ hết khô, nóng trở lại mịn màng, hồng tươi.
Bổ thận ích tinh: Dùng bài “Lục vị địa hoàng hoàn” , nếu thận hư hai chân đau tê dùng bài “Hà sa đại tảo hoàn”. Khi thận tinh tốt, khí vượng da sẽ hồng hào không còn trắng bệch hoặc bị sạm đen nữa.
Bổ tỳ kiện vị: Dùng bài “Tiểu kiến trung thang” gia vị gồm quế chi 8g, bạch thược 12g cam thảo 4g, sinh khương 8g, đại táo 12g, đường mạch nha (di đường) 12g. Nếu vệ khí hư da thô, gia hoàng kỳ 16g. Bài thuốc tác dụng trị chứng tiêu hóa kém, da khô, ngoài da nổi mụn nhọt, da có màu vàng nhạt.
Bổ phế tư âm: Do phế nhiệt, ho khan nhiều làm da khô sạm, dùng bài “Tử uyển thang” để điều trị.
Các vị trong bài thuốc Tứ quân tử thang có tác dụng bổ khí
Bổ tâm an thần: Để điều hòa khí huyết dùng bài thuốc: “Thiên vương bổ tâm đan” làm khí huyết lưu thông, ăn ngon, ngủ tốt, trong người thoải mái da mịn màng hồng tươi trở lại.
Bổ can dưỡng huyết: Huyết kém phụ nữ thường bế kinh hoặc kinh nguyệt không đều, người nóng, hay tức giận, hay bốc hỏa, dùng bài: “Đương qui bổ huyết thang” gia vị để dưỡng huyết điều hòa kinh nguyệt, giải can khí uất, không còn bốc hỏa, khi bốc hỏa thường làm da đỏ ngứa khó chịu.
