Lần này tôi về, với hình ảnh thần tiên, rực rỡ của Festival hoa lần thứ 7, chủ đề “Hoa Đà Lạt - Kết tinh kỳ diệu từ đất lành”, vào mùa xuân 2018. Người người đi như trong cơn mộng du với hoa, với nhạc, với ánh sáng cầu vồng vắt qua Hồ Xuân Hương…
Làng hoa Vạn Thành - Đà Lạt.
Đường hoa Hà Đông
Tình cờ đúng vào dịp xuân năm nay, làng hoa Hà Đông vừa tròn 80 tuổi và cũng là nơi khai sinh ra làng hoa đầu tiên ở xứ sở mù sương này. Người dẫn tôi vào đường hoa Hà Đông là nữ sĩ Minh Hạnh, hội viên Hội Nhà văn Lâm Đồng. Nhà thơ Minh Hạnh rất yêu những bông lay ơn của làng hoa Hà Đông. Chị được nghe kể nhiều chuyện về những người đầu tiên ở miệt làng hoa Hà Đông (nay thuộc Hà Nội) đã lên dựng nghiệp bên những thung lũng hoa, cách Đà Lạt 2km, từ năm 1938. Đi bên đường hoa rực rỡ của làng hoa Hà Đông, nữ sĩ bồi hồi nhớ lại những ký ức về đoàn người đầu tiên trồng rau và hoa đến bên lề thành phố. Có lần ông Ngô Văn Ngôn, người còn sót lại trong số 35 người đầu tiên lên đây lập ấp kể, mới 12 tuổi ông đã phải theo gia đình trai tráng của làng lên khai hoang đất đai, trồng rau và hoa bán cho người Pháp. Khi đó Đà Lạt chỉ có mấy chục biệt thự của người Pháp sinh sống và cũng là nơi dưỡng thương của những chiến binh Pháp sau những trận chiến. Nhu cầu rau cực kỳ thiết yếu, vì thổ dân bản địa, người K’ho không biết trồng rau. Họ sống chủ yếu bằng nghề săn bắt và dệt vải.
Nữ sĩ Minh Hạnh còn nhớ, những người nông dân Hà Đông những ngày đầu lên đây phải sống trong môi sinh hoang dã, xung quanh là đầm lầy, rừng rậm đêm ngày tiếng hổ báo gầm rú. Cứ đêm đến nhà nào nhà ấy phải đóng kín cửa không ai dám đi ra ngoài. Không ít lần, cả đàn hổ đi quanh quẩn bên ngoài gầm gừ dẫm nát hết cả hoa màu trồng được. Có đêm ông Ngôn đã cùng các trai tráng cầm giáo mác quyết sinh tử với một con hổ lớn cào rách vườn và xô đổ một căn nhà. Tính mệnh đàn bà trẻ em bị đe dọa, thế là mọi người tập trung quyết chí đả hổ. Mãnh hổ bị cả chục mũi giáo mác hạ gục. Từ đó mọi người không còn quá lo sợ. Những con hổ chỉ còn dám đứng từ xa, mỗi khi nghe tiếng chó sủa và tiếng kẻng vang lên, cùng những ngọn đuốc sáng rực đốt cháy đêm đen. Cũng từ những ngày ấy, hàng chục luống rau đầu tiên xanh um tươi tốt, những cây hoa trổ nụ ngan ngát tỏa hương xuân. Niềm vui của dân làng Hà Đông đi khai sơn lập địa được nhân lên sau khi còn trồng được những giống cây mang từ Pháp sang.
Chuyện làm ăn càng phát đạt, “một vốn bốn lời”, vì nhập củ giống chỉ vài xu, nhưng khi thành cây hoa bán được tới mấy hào. Tiếng lành đồn xa, người Hà Đông ùn ùn theo nhau lên Đà Lạt ngày một đông đúc. Không những thế, người trồng hoa từ khắp nơi cũng tìm đến sinh cơ lập nghiệp cùng với dân Hà Đông. Đất lành chim đậu. Những thung lũng hoa nổi tiếng của những nghệ nhân nổi tiếng ra đời. Đáng kể như: Vườn lan Anh Quỳnh; Vườn hoa hồng Đông Nga; hay vườn nhà ông Tạ Minh Quân chuyên canh hoa Cát Tường; Vườn Quỳnh nhà ông Bộ hoặc nổi tiếng còn có vườn hoa loa kèn nhà ông Nhuần... Làng nghề hoa Hà Đông được Nhà nước công nhận từ năm 2010. Trải qua 80 năm, từ con số đầu tiên là 35 người, nay “Làng hoa Hà Đông” có tới gần 600 hộ với 3.000 người. Họ sinh sống chủ yếu bằng nghề trồng rau và hoa cung cấp cho thành phố Đà Lạt và các tỉnh phía Nam. Tôi và nữ sĩ Minh Hạnh đi trong đường hoa Hà Đông với nỗi xao xuyến khôn nguôi. Tiếng nhạc vang lên dẫn chúng tôi lạc vào chốn thiên thai về thung lũng hoa đào lúc nào không hay nữa. Như trong giấc mơ vậy.
Tác giả tại làng hoa Vạn Thành.
Thung lũng hoa đào
Nếu nói làng hoa Hà Đông là nơi khai sinh ra nghề trồng hoa đầu tiên ở Đà Lạt, thì nơi làm nghề chuyên canh hoa đào và có diện tích lớn nhất lại thuộc về trại hoa của gia đình cố nghệ nhân Mười Lời. Ông là người Quảng Nam, lên Đà Lạt định cư từ năm 1969, với niềm say mê nghề trồng hoa. Thực ra hàng trăm năm qua, đất Đà Lạt đã tràn ngập hoa đào rừng, gốc gác hoang dã tự nhiên. Trước khi trở thành vương quốc các loài hoa, Đà Lạt đã đẹp mê hồn vì các loài hoa rừng, như hoa dã quỳ vàng rực, hoa mimosa ngan ngát xanh vàng nhạt, và hoa đào phai năm cánh. Mỗi độ tiết xuân về những cây hoa đào cao lớn phủ đầy hoa và tỏa hương khắp trên mỗi ngả đường, bên rừng thông cao vút. Mùa hoa đào kéo dài hết cả ba tháng xuân tạo nên một miền hoa làm mê hoặc lòng người mỗi khi bước chân tới thành phố. Chính bài hát Ai lên xứ hoa đào của nhạc sĩ Hoàng Nguyên đã làm say đắm lòng người. Ông là giáo viên dạy tiếng Anh và nhạc lý cho trường tư thục ở chùa Linh Quang, khu phố 4 Đà Lạt, vào những năm đầu tiên của thập niên 50. Lời bài hát quyến rũ người nghe bởi giai điệu trữ tình, cùng với hình ảnh hoa đào e ấp trong sương bay.
Quả nhiên khi bước vào đường hoa đào của gia đình cố nghệ nhân, giai điệu êm đềm vang lên, với lời ca ngọt ngào cám dỗ tâm hồn. Lúc ấy, nữ sĩ Minh Hạnh nhẩm hát theo, có lẽ vì không cưỡng lại được vẻ đẹp mê hồn của những cành hoa đào thắm đỏ. Những cây đào cổ trên đường hoa là sản phẩm độc đáo của nghệ nhân Mười Lời. Theo anh Bùi Văn Sang, con trai ông Mười Lời kể lại, rằng bố anh đã sống trọn đời với hoa đào. Đầu năm 1997, nghệ nhân Mười Lời đã mất cả một năm rưỡi để thực hiện quy trình lai ghép 300 mầm hoa đào Nhật Tân với gốc đào Đà Lạt. Mãi tới xuân 1998, một vườn đào mới trổ hoa, nào là hồng đào, bích đào, liễu đào thắm rực một góc xuân kỳ diệu trước mặt mọi người. Đó là những giống hoa đào mới đầu tiên xuất hiện ở Đà Lạt. Cũng từ đây một rừng hoa đào ra đời. Chúng được gắn với cái tên thung lũng đào Mười Lời. Ngoài ra, ông còn ghép được những mầm hoa với những gốc đào cổ Đà Lạt và tạo dáng thế kỳ dị tạo ấn tượng độc đáo trong các cuộc thi và Festival hoa của thành phố (hai năm một lần). Chúng tôi dừng trước một cây hoa đào cổ, ngắm những bông hoa đỏ thắm, trong lòng chạnh lòng chợt nhớ đến vùng hoa Nhật Tân một thuở đã phôi phai theo thời gian. Lúc này nữ sĩ Minh Hạnh bất ngờ nhớ đến một bài thơ của Thôi Hiệu, thời nhà Đường, viết về hoa đào và mùa xuân. Chị chậm rãi đọc cho tôi nghe: “Ngày này năm ngoái tại cửa này. Người đẹp hoa đào ửng đỏ lây. Người đẹp biết về đâu chẳng thấy. Gió xuân đào cũ vẫn cười đây” (bản dịch Hoàng Giáp Tôn).
Anh Bùi Văn Sang cho biết, hiện cha anh để lại hơn ngàn gốc đào cổ và vườn đào trồng trên diện tích 6.000 mét vuông. Đây còn là nơi dân yêu hoa đào tìm tới mỗi dịp xuân về. Tết đến ngoài những cành hoa hồng, hoa cúc, lay ơn… nhiều gia đình vẫn đến sắm cành đào mang về cắm lọ chơi suốt tháng Tết. Giống hoa đào mới có sức sống bền bỉ của gốc đào rừng và sắc hoa tươi thắm đượm màu cả tháng trời nên được người dân Đà Lạt rất yêu thích. Chính vì thế, Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam đã xác lập kỷ lục đây là: “Thung lũng hoa đào” đầu tiên ở miền Nam (hiện nằm trên đường Lê Hồng Phong) của cố nghệ nhân Mười Lời. Đột nhiên tiếng nhạc to hơn. Lời bài hát của nhạc sĩ Hoàng Nguyên lại da diết vang lên. Tôi sững người đứng lặng một chỗ. Trái tim tôi xao xuyến với giọng hát mê hồn của Khánh Ly: “Ôi! Màu hoa đào, màu hoa đào mùa xuân nào. Ôi! Màu hoa đào như môi hồng người mình yêu. Ôi! Màu hoa đào đã bao lần vì màu hoa, mà lữ khách lắng hồn thơ dừng chân lãng du…”. Đúng là màu hoa qua bao năm tháng cũ, mà chính tôi có cảm giác: “Giờ này nhìn sương khói mà thầm mơ màu hoa trên má ai”. Gợi lắm một hội hoa đầy cảm giác lãng du.
Sản phẩm của làng hoa.
Triệu bông hồng
Quả là thiếu sót nếu trong hội hoa này, ta lãng quên cô công chúa của các loài hoa, nữ sĩ Minh Hạnh đột nhiên nói với tôi. Rồi chúng tôi bước sang đường hoa hồng nhung đủ sắc màu đang mỉm cười chào đón khách rẽ qua. Đó chính là làng hoa Vạn Thành, nơi chuyên canh hoa hồng. Tôi nhớ đã có dịp rẽ qua trại hoa khổng lồ của Vạn Thành. Đây là làng hoa lớn nhất trong 6 làng hoa ở Đà Lạt. Trong những vườn kính và hệ thống chăm sóc hoa hồng nơi đây được trang bị khá hiện đại. Đó là những trại hoa hồng đỏ Hà Lan, hồng đỏ Ý, rồi hoa hồng nhung, hồng cánh sen, hoặc hồng phấn, hồng vàng ánh trăng… Có điều kỳ diệu ở nơi đây, vẻ đẹp của hoa hồng các loại đều được ghép giống với gốc hoa hồng dại ở Đà Lạt. Tất cả có tới hàng chục loài hồng đều lấy gốc cổ để nuôi dưỡng, sinh sản ra các màu sắc mới mà không nơi nào có được. Lẽ dĩ nhiên, làng hoa Vạn Thành còn trồng những loại hoa khác như đồng tiền, ly ly, cẩm chướng…nhưng chỉ hoa hồng mới là đặc sản và cũng là nguồn cung cấp chính tới 80% cho thành phố và các tỉnh.
Điều thú vị nhất ở đây, người hướng dẫn viên sau khi nói hết những nét đẹp của hoa hồng, rồi nhắc đến những câu chuyện của nhà văn Pautopxky viết về hoa hồng hay đến như thế nào. Bất ngờ hơn nữa, bởi sau đó cô lấy điện thoại bật bài hát Triệu bông hồng với giọng ca da diết của Alla Pugacheva. Bài hát về tình yêu Triệu bông hồng đã in sâu trong trí nhớ và tâm cảm của hàng triệu người Việt Nam. Nhất là ai đam mê hoa hồng, ắt bao giờ cũng thuộc lời ca rằng: “Tặng một đại dương hoa hồng thắm. Cho nàng ca sĩ anh yêu thầm. Và ngôi nhà xinh anh đã bán. Bằng dòng máu nóng trái tim mình…”. Đó chính là những bài ca về tình yêu làm say đắm lòng người, trong Festival hoa tại Đà Lạt, một thành phố diễm lệ, với ngàn sắc hoa tươi thắm.