Lão hóa da do thuốc lá

BS. Đỗ Quang Huy

Cũng như bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể, làn da của chúng ta cũng sẽ dần dần bị lão hóa theo tuổi tác. Nhưng tại sao chúng ta còn trẻ mà da đã bị lão hóa, mặt nhìn già trước tuổi? Nguyên nhân của sự lão hóa chủ yếu do các yếu tố nội tại như gen di truyền, nhưng cũng rất nhiều các yếu tố bên ngoài tác động và ảnh hưởng đến sự lão hóa của da. Một số yếu tố như: ánh nắng mặt trời, hút thuốc lá, uống rượu bia, chế độ dinh dưỡng... ảnh hưởng rất nhiều làm da nhanh bị lão hóa. Vậy thuốc lá có ảnh hưởng như thế nào đến làn da của bạn? Cơ chế ảnh hưởng ra sao? Cách hạn chế và điều trị thế nào? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những điều này thông qua một số nghiên cứu về thuốc lá.

Mối liên quan giữa hút thuốc lá và nếp nhăn trên da đã được phát hiện ra từ năm 1856. Mặc dù thấy mối liên quan này từ lâu nhưng các nghiên cứu về ảnh hưởng của thuốc lá trên làn da và các bệnh da thì gần đây mới được chú ý. Chính vì vậy tác hại của hút thuốc lên làn da chưa được hiểu rõ ràng như tác hại của thuốc lá lên phổi, viêm phế quản, ung thư phổi, bệnh tim mạch... những nghiên cứu gần đây về lĩnh vực này đã cho chúng ta hiểu rõ hơn về tác hại của thuốc lên làn da.

Một người hút thuốc lá kéo dài sẽ thể hiện rõ các “bằng chứng hút thuốc” trên làn da của mình. Đó là: “bộ mặt hút thuốc” với các biểu hiện như: mặt nhiều nếp nhăn, màu da hơi nâu – vàng hoặc vàng đỏ (tùy theo người châu Á hay châu Âu), da toàn thân có màu xám như tro hoặc nhợt nhạt, người gầy gò, hốc hác... biểu hiện già trước tuổi cũng là dấu hiệu của hút thuốc nhiều. Da có thể thấy màu vàng, độ dày mỏng không đều do các sợi elastin của da bị đứt, thoái hóa. Ngoài ra còn thấy ngón tay, móng tay ngả màu vàng, răng đen, hơi thở hôi... Hút thuốc lá là thủ phạm gây ra rất nhiều biến đổi xấu cho da, ngoài ra còn gây ung thư tế bào gai ở môi, niêm mạc miệng.

Trong các nghiên cứu người ta đã thấy rõ tác hại của thuốc lá đối với làn da và các bộ phận trong cơ thể. Boyd và cộng sự nghiên cứu về ảnh hưởng của thuốc lá với các sợi elastin của da thấy hút thuốc ảnh hưởng lên sợi elastin ở phụ nữ nhiều hơn nam giới, người da trắng nhiều hơn người da đen. Các sợi elastin bị đứt, gãy tạo thành các nếp nhăn trên da, đặc biệt là da mặt. Thời gian hút thuốc và số lượng thuốc hút là yếu tố ảnh hưởng nhiều đến mức độ lão hóa của da. Trong một nghiên cứu của Daniel cho thấy ở cùng nhóm tuổi và giới, những người hút thuốc trên 15 năm với số lượng hơn nửa bao thuốc mỗi ngày (> 10 điếu) thì có nhiều nếp nhăn trên mặt hơn hẳn những người hút dưới 15 năm với dưới 10 điếu mỗi ngày. Khuynh hướng di truyền cũng đóng một vai trò trong việc một số người nghiện thuốc lá dễ xuất hiện nếp nhăn hơn. Các mao mạch ngoài da của những người này cũng nhạy cảm hơn với các hóa chất trong thuốc lá và dễ bị phá hủy hơn.

Thuốc lá ảnh hưởng cả chức năng của da và hệ thống miễn dịch của da. Có hơn 1.500 chất trong thuốc lá ảnh hưởng đến rất nhiều mô, tổ chức trong cơ thể. Cũng có nhiều yếu tố, nhiều cơ chế ảnh hưởng của thuốc lên làn da. MMPs (Matrix metalloproteinases) dường như đóng vai trò truyền tín hiệu lão hóa tạo ra bởi hút thuốc lá, tương tự như cơ chế lão hóa da do ánh nắng. Lượng RNA thông tin của MMP-1 ở người hút thuốc cao hơn hẳn người không hút. MMPs làm phá hủy collagen, ảnh hưởng tới sợi elastin, do đó thấy những người hút thuốc dù không tiếp xúc với ánh nắng vẫn thấy lớp sợi elastin dày và đứt đoạn nhiều hơn nhóm người không hút thuốc ở cùng lứa tuổi. Hình ảnh giải phẫu bệnh ở da những người hút thuốc nhiều thấy tương tự như những người bị lão hóa da do ánh nắng. Ngoài ra còn thấy tăng MMPs ở da người hút thuốc và còn thấy nhiều sự thay đổi biến dưỡng tại chỗ cũng như hệ thống.

Thuốc lá làm giảm vitamin A và giảm độ ẩm của lớp sừng trên da mặt, sau đó hủy hoại collagen làm da bị lão hóa. Tất nhiên yếu tố di truyền cũng có vai trò bởi vì không phải tất cả mọi người hút thuốc đều có “bộ mặt hút thuốc”.

Hút thuốc còn làm giảm lưu lượng máu lưu thông trong lòng mao mạch và động mạch nhỏ ở da do vậy chất dinh dưỡng và ôxy tới da cũng ít đi và tạo ra nhiều các sản phẩm chuyển hóa có hại. Hút thuốc cũng làm chậm lành vết thương do vậy những người hút thuốc đều phải ngừng thuốc nếu muốn làm phẫu thuật thẩm mỹ nhất là các phẫu thuật căng da mặt, tái tạo da mặt.

Một yếu tố khác cũng làm nhăn da đó là tia hồng ngoại. Tia này chiếm tới 40% trong ánh sáng mặt trời chiếu xuống trái đất. Tia hồng ngoại làm dày lớp elastin ở những vùng da tiếp xúc. Những người làm việc tiếp xúc với nhiệt độ cao kéo dài cũng thấy hiện tượng này. Vậy liệu nhiệt độ cao từ điếu thuốc có ảnh hưởng như thế không? Vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ...

Để hạn chế lão hóa da do hút thuốc, điều quan trọng đầu tiên hiển nhiên là bỏ hút thuốc. Hiện có nhiều loại thuốc, kẹo, viên ngậm... giúp cai thuốc. Hút thuốc và phơi nắng nhiều sẽ phá bỏ mọi nỗ lực làm trẻ đẹp của bạn. Một số chất, vitamin chống ôxy hóa như vitamin C, E... và retinoid tại chỗ có thể giúp bạn hạn chế được sự lão hóa của da. Một số loại hóa chất tiêm có thể lấp đầy để xóa nếp nhăn cho bạn như Zyplast, Dermalogen... hoặc các phương pháp bào da, tái tạo da mặt bằng laser... cũng rất hiệu quả, tuy nhiên những nếp nhăn sẽ lại xuất hiện nếu bạn còn tiếp tục hút thuốc.

Như vậy, rất nhiều nghiên cứu, bằng chứng cho thấy thuốc lá không chỉ là tác nhân gây ung thư, các bệnh về phổi, tim mạch... mà còn là kẻ thù của làn da, là bạn thân của sự lão hóa. Các chất chống ôxy hóa, các loại thuốc và phẫu thuật thẩm mỹ có thể giúp bạn trong chừng mực nào đó. Bỏ thuốc lá và tránh nắng là các biện pháp tối ưu. Không ai có thể quyết định hơn cho làn da, sự trẻ trung và sắc đẹp của bạn bằng chính bạn.