Gần đây, thông tin trên mạng cho biết có 1 phụ nữ 35 tuổi, người Anh tử vong vì dùng viên thuốc tránh thai (TTT). Sau khi phát hiện một cục máu đông trong mạch máu của nạn nhân, cơ quan điều tra đưa ra kết luận, chính TTT là thủ phạm gây đông máu dẫn đến cái chết của nạn nhân. Vậy vấn đề này cần hiểu thế nào và phải dùng TTT sao cho an toàn?
Với sự cố này, không nên hoang mang mà cần xem xét người phụ nữ nêu trên đã được các thầy thuốc cho dùng loại TTT nào, được theo dõi ra sao vì dùng TTT cần luôn tôn trọng một số khuyến cáo:
Trước tiên, phải loại bỏ những phương pháp tránh thai mà người phụ nữ có chống chỉ định (không thể dùng). Khi đã loại trừ các chống chỉ định mới xem xét đến những lợi ích khác ngoài lợi ích tránh thai và những trải nghiệm tránh thai trước đây cũng như những nhu cầu hiện nay.
 |
Đã có thời người ta cho rằng TTT thế hệ 3 ra đời với thành phần progestin có tên là desogestrel (DSG) hoặc gestodin và norgestimate acetate (NORGac), được coi là loại TTT uống thích hợp cho mọi phụ nữ nhưng các nghiên cứu bước đầu đã nghi ngờ khả năng thuốc làm gia tăng nguy cơ tạo thành cục máu hay còn gọi là huyết khối tắc mạch. Cục máu điển hình nhất là cục máu hình thành ở tĩnh mạch cẳng chân và thường kéo dài đến tận tiểu khung. Các cục máu thường bong ra và có thể di chuyển đến phổi, gây tử vong. Nhiều phụ nữ trẻ dưới 40 tuổi đã chết do hậu quả của cục máu tai hại đó. Một nghiên cứu cho thấy, với progestin thế hệ 3 như norgestimate thì tỷ lệ biến chứng huyết khối tắc mạch chỉ ngang bằng với các viên TTT thế hệ trước nhưng cũng tái xác nhận nguy cơ bị huyết khối tăng gấp đôi với progestin mang tên desogestrel (DSG) và gestodin.
Tuy nhiên, một nghiên cứu khác tiến hành ở Pháp vào năm 1999 lại đưa ra những phát hiện mâu thuẫn với kết quả nghiên cứu nói trên: Với cả 3 loại progestin mới của thế hệ 3, kể cả norgestimate thì nguy cơ bị huyết khối tắc mạch cũng cao hơn từ 2-5 lần so với các viên TTT trước đây.
Như vậy, có thể tin rằng TTT thế hệ 3 không an toàn hơn trước một tác dụng phụ nghiêm trọng, nguy hiểm đến tính mạng của người sử dụng. Và đã có kiến nghị phải cấm ngay loại TTT thế hệ 3 có desogestrel vì gần như làm gia tăng gấp đôi nguy cơ tạo thành cục máu gây tử vong so với các dạng TTT trước đây. Nhưng điều tồi tệ hơn là Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) ngay từ năm 1995 dù đã biết TTT thế hệ 3 nguy hiểm hơn nhưng vẫn cho phép thuốc này tồn tại trên thị trường 12 năm.
Ngày nay, đã có progestin thế hệ 4 bao gồm những tên như drospirenon, dienogest, nesteron, nomegestrol và trimegeston. Nếu như progestin thế hệ mới có những điểm tương đồng với những progestin thế hệ trước thì cùng với thời gian, nhiều tác dụng phụ cũng sẽ bộc lộ và không có gì ngạc nhiên vì giữa các progestin có sự khác biệt rất lớn về tác dụng phụ.
Cơ quan Kiểm soát phòng bệnh Mỹ (CDC) mới đây công bố những tiêu chuẩn y học cho việc sử dụng các phương pháp tránh thai vì các phương pháp tránh thai mà phụ nữ sử dụng được chia thành 4 loại: (1) Phụ nữ không có hạn chế với bất cứ phương pháp nào; (2) Lợi ích của phương pháp tránh thai thường lớn hơn những nguy cơ có tính lý thuyết hay đã được chứng minh; (3) Những nguy cơ có tính lý thuyết đã được chứng minh thường lớn hơn lợi ích của phương pháp tránh thai; (4) Có bệnh là nguy cơ sức khỏe không thể chấp nhận được khi dùng phương pháp tránh thai.
Qua đó thấy rõ, đánh giá đúng sự phù hợp của phụ nữ với một loại TTT nào đó có ý nghĩa rất quan trọng để đem lại sự an toàn cho người dùng.
Tóm lại, khi quyết định dùng viên TTT, thầy thuốc hỏi kỹ lịch sử bệnh để biết chắc không có chống chỉ định và khám tổng thể (cân nặng, các chỉ số sinh hóa như đường huyết, nồng độ cholesterol, trigliceride trong máu, khám phụ khoa, làm phết tế bào cổ tử cung, tình trạng tim phổi). Với phụ nữ trẻ, đôi khi không cần khám phụ khoa.
Theo dõi sau khi uống TTT, vẫn cần đánh giá sức khỏe tổng thể định kỳ và những bệnh có thể phát sinh: Khám lại 2 lần mỗi năm, đo cân nặng, huyết áp và tình trạng phụ khoa (làm phết tế bào, khám vú), làm các test máu để xem có dung nạp tốt với viên TTT.
Không tuân thủ những khuyến cáo nêu trên thì biến cố có thể xảy ra.
BS. Đào Xuân Dũng