Steroid được dùng trong y học cho nhiều mục đích trị liệu khác nhau và được sản xuất dưới nhiều dạng bào chế khác nhau. Kem thoa da có chứa steroid là dạng bào chế phổ biến nhất, tuy nhiên đây cũng là loại sản phẩm được dùng bừa bãi nhất.
Steroid vốn là những hoóc-môn có nhiệm vụ “mênh mông bao la” trong cơ thể. Corticosteroid là những dạng của steroid vốn có đặc tính kháng viêm hữu hiệu. Corticosteroid vốn được sử dụng để điều trị những rối loạn về da như chàm, vảy nến, da nổi mẩn... Chúng có thể được bào chế dưới dạng viên dùng để uống, dạng thuốc chích và dạng kem thoa da. Kem thoa da có chứa steroid thường dễ sử dụng đồng thời có tác động nhanh hơn. (Không nên nhầm lẫn corticosteroid với các loại steroid đồng hóa vốn thường được các lực sĩ dùng để tăng cường cơ bắp).
Sử dụng kem thoa steroid bừa bãi làm da bị mỏng, rạn và bị biến đổi màu...
Dạng bào chế dưới dạng kem thoa có chứa steroid sẽ được thoa trực tiếp vào vùng da cần trị liệu. Chúng có nhiều ưu điểm hơn loại thuốc viên dùng để uống. Do thuốc dạng uống phải “ngao du” trong cơ thể trước khi tới da, do đó thường mang lại một tác động rất chậm so với dạng kem thoa. Dạng kem thoa thì thuốc sẽ được hấp thu ngay qua da và nhờ vậy sẽ cho một tác động nhanh hơn. Kem thoa steroid sẽ giúp làm giảm quá trình viêm và hỗ trợ các rối loạn da, giúp da bớt ngứa, bớt đau... Dù steroid không chữa được căn nguyên của bệnh chàm nhưng chúng có tác dụng làm giảm một phần các triệu chứng của bệnh chàm. Do có tác động giảm ngứa nên kem thoa có steroids sẽ giúp bệnh nhân không gãy da, vốn thường sẽ gây rách da, trầy xước da và càng làm cho bệnh tình càng khó chịu hơn.
Hiệu lực của kem thoa có chứa steroid bởi hàm lượng của steroid có trong sản phẩm cũng như hàm lượng của các chất dầu có trong sản phẩm. Kem thoa steroid được phân thành 7 nhóm tùy theo hiệu lực của chúng. Nhóm 1 bao gồm các loại steroid với hiệu lực tối đa, và nhóm 7 là những loại steroid có hiệu lực thấp nhất.
Thông thường, nếu được bác sĩ kê toa, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân dùng kem thoa steroid có nồng độ thấp nhất để xem cơ thể của bệnh nhân phản ứng với thuốc như thế nào. Sau đó hàm lượng steroid sẽ được tăng dần dần nếu lọai kem có hàm lượng steroid ở mức thấp nhất không có “xi nhê” gì. Các bệnh nhân lần đầu mắc bệnh chàm thường được kê hydrocortisone (1%) như là một sự lựa chọn đầu tiên. Khi sử dụng kem thoa có chứa steroid không nên dùng quá một tuần, nếu kem thoa steroid không giúp cải thiện tình trạng bệnh hoặc làm bệnh tình trở nên “bát nháo” hơn thì phải cần phải áp dụng một chế độ trị liệu khác.
Bôi quá nhiều kem thoa steroid và sử dụng chúng trong một thời gian lâu là một điều vô cùng tác hại. Những loại kem thoa có chứa hàm lượng cao steroid thường được bác sĩ kê cho bệnh nhân dùng trong một thời gian ngắn. Một tuần hoặc 2 tuần chứ không thể lâu hơn. Sử dụng kem thoa steroid bừa bãi sẽ dẫn đến những hậu quả như làm da bị mỏng, da bị biến đổi màu, rạn da... Khi sử dụng kem thoa steroid mà bạn cảm thấy những dấu hiệu trên, bạn cần phải đi khám bác sĩ da liễu ngay, đừng chậm trễ. Những báo cáo y học gần đây còn khuyến cáo rằng nếu sử dụng bừa bãi kem thoa steroid, người sử dụng có thể làm tăng thêm rủi ro bị ung thư.
Steroid thực sự là “của quý”. Vì vậy, cần phải biết giữ gìn, cần sử dụng đúng chỗ và đúng lúc, không được sử dụng tùy tiện. Sử dụng theo kiểu rỉ tai hay “mượn” thuốc từ người thân sẽ mang lại một hậu quả... buồn.
DS. NGUYỄN BÁ HUY CƯỜNG
( ĐH Murdoch - ÚC)