Tài năng sớm lộ diện
Do có duyên trời cho, chẳng ai dạy, Hoài Linh tự tập với bạn diễn rồi cứ thế lên sân khấu làm khán giả cười tức cả bụng. Đó là câu chuyện xảy ra từ hồi anh còn ở Đoàn ca nhạc Ponaga (Khánh Hòa). Đó là một cuộc chơi sân khấu cười của anh. Một thử nghiệm thú vị và sớm định danh Hoài Linh. Lần đó anh diễn chung với nghệ sĩ Thanh Lộc, qua màn kịch Tô Ánh Nguyệt tân thời, làm khán giả lăn ra bãi cỏ mà cười. Quả là bất ngờ. Nhưng ít ai có thể biết đầu tiên anh là diễn viên múa của đoàn. Hoài Linh được vũ sư Đặng Hùng dạy trong một thời gian dài và tập luyện rất cơ bản. Với dáng mảnh mai và tố chất tạo hình trên sân khấu của Hoài Linh, nên anh đã được tuyển vào đội múa ngày đó. Anh theo đoàn đi diễn khắp mọi nơi. Sẵn có năng khiếu hát dân ca, anh cũng tự mày mò học qua băng đĩa và gặp nghệ nhân tìm hiểu. Chính vì thế, Hoài Linh đã đoạt giải thưởng Những giọng hát hay khi dự thi đơn ca năm 1991, tại Nha Trang. Khi đó anh vừa tròn 22 tuổi. Chính tố chất dân gian trong cảm thụ âm nhạc, cùng với âm sắc ngộ nghĩnh trong giọng nói, đã làm nên một nét duyên độc đáo của Hoài Linh trên sân khấu hài sau này. Mỗi khi anh vào vai nông dân, hay ông già miệt vườn, thì không chê vào đâu được. Và nếu không có chuyến đi theo gia đình định cư trên đất Mỹ, vào cuối năm 1993, ắt hẳn anh vẫn sẽ nổi tiếng trên sân khấu nước nhà, ngay từ những năm tháng đó.
Hoài Linh làm giám khảo.
Vì sao mãi đến năm 1993 gia đình anh mới đi định cư nước ngoài? Đó cũng là số mệnh của một nghệ sĩ trẻ buộc phải theo thời cuộc. Bố anh là một sĩ quan của chế độ cũ, nên sau giải phóng miền Nam, ông phải đi cải tạo theo chính sách đã định. Quê nội ở Quảng Nam, nhưng Hoài Linh được sinh ra và lớn lên ở Cam Ranh, cho đến 1975. Sau đó anh theo gia đình về Dầu Giây, Biên Hòa và tốt nghiệp phổ thông trung học ở Trảng Bom (Đồng Nai). Đến năm 1988, gia đình anh lại về Cam Ranh nơi ở cũ, làm ăn sinh sống. Chính bắt đầu từ đây anh đi học múa và trở thành diễn viên của Đoàn ca múa Ponaga (Khánh Hòa). Gia đình anh hết sức bất ngờ và phản ứng mạnh mẽ, vì cha mẹ muốn cho anh đi học sư phạm, sau này đi dạy học. Nhưng người tính không bằng trời tính. Hoài Linh say mê nghệ thuật ca múa và quyết tâm theo học. Cái duyên hài hước trên sân khấu có lẽ Hoài Linh cũng không thể ngờ với chính mình. Chơi thử hóa thiệt. Nét hóm hỉnh trong con mắt và sự tinh nghịch ở ngoài đời đã là sự khởi động cho một nét duyên hài trời cho. Theo Đoàn nghệ thuật Ponagar được 4 năm thì Hoài Linh cùng gia đình lên đường tha hương trên đất khách quê người.
Cuộc chơi thành danh
Khi mới sang Mỹ, sinh sống cùng gia đình tại thành phố Orlando (Florida), Hoài Linh đã được giới nghệ thuật chú ý. Cái tiếng hài hước dân gian của Hoài Linh đã được phát huy. Đầu tiên anh được mời đi làm chương trình điều khiển tiệc cưới tại một nhà hàng mang tên Sài Gòn. Từ đó anh kiếm tiền bằng nghề này. Nói chuyện chơi mà làm cho người nghe bật cười không phải dễ chút nào. Một số nhà hàng biết tiếng đều đến mời anh ký hợp đồng. Công việc ngỡ như định cột chặt đời Hoài Linh với những đám cưới và các bữa tiệc. Nhưng chỉ một thời gian sau, cuộc hội ngộ giữa anh và ca sĩ Thanh Tuyền cùng ca sĩ Trizzie Phương Trinh, đã làm thay đổi số phận trong sự nghiệp. Anh khăn gói một mình đi California tìm con đường nghệ thuật. Đầu tiên là hát và tấu hài ở quán cà phê Tao Nhân. Riêng tấu hài của Hoài Linh đã làm khán giả hết sức ngạc nhiên. Họ cười hết đợt này đến đợt khác, cứ mỗi khi Hoài Linh mở miệng. Mỗi câu là một bất ngờ làm người xem vô cùng thích thú. Giọng nói của Hoài Linh cứ tưng tửng như không. Khi chua ngoa đanh đá. Khi lại lơ ngơ, ngô ngọng bắt chước giọng xứ người với những tình tiết đột biến, mang yếu tố kịch tính bất ngờ. Khán giả cứ thế nở rộ tiếng cười. Tiếng lành đồn xa. Một người chuyên viết kịch bản đã có mặt những đêm “Chọc cười” khán giả của Hoài Linh. Anh ta đã nhắm đây sẽ là nghệ sĩ của riêng mình. Quả nhiên sau này anh viết khá nhiều kịch bản cho riêng Hoài Linh diễn. Và chỉ một thời gian sau (10/1994) Hoài Linh được mời về Trung tâm Vân Sơn làm việc như một nghệ danh có hạng. Anh đi diễn cặp với chính Vân Sơn đã nổi tiếng ở hải ngoại trước đó và cũng là ông chủ của trung tâm. Cặp diễn hài quá ăn ý và tạo nên không khí sân khấu cười khác lạ. Duyên sân khấu của Hoài Linh nức tiếng gần xa. Cuối năm 1995, anh trở thành diễn viên độc quyền của Trung tâm Vân Sơn. Chừng năm sau, anh cộng tác với những trung tâm khác và trở thành ngôi sao sân khấu hài có một không hai.
Đặc biệt, cũng trong thời gian này, Hoài Linh gây sự chú ý bất ngờ ở những vai giả gái và nói được nhiều giọng ở các vùng miền Bắc, Trung, Nam. Có lẽ bởi vóc dáng cơ thể cùng với cách vận thời trang cùng nghệ thuật son phấn, các vai giả gái của Hoài Linh đã làm khán giả say mê. Vì đúng là đàn bà con gái không lẫn vào đâu được. Từ bước đi đến giọng nói anh đã phác họa chính xác chân dung của mỗi nhân vật. Nào là mệnh phụ phu nhân, hay gái tơ, hoặc cô nông dân thứ thiệt, vai nào anh cũng diễn có “màu” dị biệt. Những sáng tạo tìm cho ra nét đặc trưng, cá tính nhân vật là bí quyết của Hoài Linh. Đó không chỉ là nghệ thuật của vũ đạo, hay tài năng bắt chước giọng nói các vùng miền mà chính là cái hồn của nhân vật được diễn xuất đúng bản chất, qua phong vị hoạt kê, đã làm nên màu sắc nghệ thuật của Hoài Linh. Khán giả cười vì sự luôn luôn bất ngờ và luôn luôn mới ở mỗi động tác hay câu nói của anh là vì thế. Nhìn kho tiết mục và kịch bản anh đã từng tham gia ắt hẳn ai cũng phải “thất kinh”, bởi nó dày đặc vì quá nhiều. Anh đạt kỷ lục với khoảng hàng trăm vai diễn và chương trình nghệ thuật ở hải ngoại.
Trên sân khấu, Hoài Linh luôn để lại ấn tượng.
Trở về và danh hiệu nhà nước đầu tiên
Hoài Linh “xuất ngoại” khá muộn so với hầu hết những nghệ sĩ thành danh ở hải ngoại trước đó, nhưng anh cũng lại là người trở về Việt Nam sớm nhất so với thời gian hoạt động nghệ thuật. Bởi chỉ 3 năm sau tính từ khi bước chân sang Mỹ, anh đã trở lại Việt Nam lấy vợ (với người yêu cũ, tên Thanh Hương), năm 1996. Sau khi bảo lãnh cho vợ sang Mỹ (cuối năm 1997), anh trở về Việt Nam nhiều hơn, với tình yêu khán giả quê hương. Sinh ra từ đất mẹ phải trở về nguồn cội yêu thương. Anh luôn mơ ước được trở về, diễn cho đồng bào mình xem và tìm lại những tiếng cười yêu đời, yêu người trên đất mẹ. Hai mươi năm nay anh thường đi về biểu diễn và tham gia các dự án nghệ thuật.
Dường như mỗi lần về anh lại có sản phẩm ra mắt khán giả và đem lại tiếng cười vui vẻ, lạc quan về cuộc sống. Anh còn trực tiếp viết kịch bản để diễn. Và, cũng từ ý tưởng nghệ thuật của mình, anh cùng với đồng nghiệp thành lập Sân khấu Nụ Cười Mới. Anh muốn tạo dựng một hình ảnh mới cho tiếng cười sân khấu Việt Nam. Tiếp thu từ những nghệ thuật trào lộng trong dân gian như chèo, tuồng, cải lương, Hoài Linh khao khát phát triển đem lại niềm vui cho cuộc sống. Khán giả luôn luôn chờ đón các tiết mục như Bí mật, bật mì, bị mất, Những tên cướp biển vùng Caribe, Hoài Linh Kung fu, hay Hoài Linh kỳ án... Chính tại sân khấu này, Hoài Linh đã được giải thưởng Mai Vàng đầu tiên của báo Người Lao Động, qua vai diễn trong vở Người nhà quê. Rồi sau đó anh liên tục được giải Mai Vàng trong 2 năm liền (từ 2006-2007) và giải Cù Nèo Vàng của báo Tuổi Trẻ, năm 2009 về tài nghệ diễn xuất đem lại tiếng cười lạc quan cho những người yêu sân khấu hài. Sau đó anh còn đoạt giải Nghệ sĩ hài xuất sắc nhất - 2010 do báo Người Lao Động bình chọn.
Đáng chú ý, năm từ 2013, Hoài Linh đã được mời làm giám khảo chương trình Gương mặt thân quen đầu tiên trên VTV3. Liên tiếp những năm sau đó, anh tham gia giám khảo Người bí ẩn hoặc Vietnam’s Got Talent, hay Ơn giời! Cậu đây rồi... Và, thật đặc biệt với sự nghiệp phấn đấu trong nghề nghiệp và đóng góp xây dựng sân khấu nước nhà, Hoài Linh được Nhà nước phong danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú, năm 2015. Anh là nghệ sĩ hải ngoại đầu tiên được nhận danh hiệu cao quý này. Đó cũng là niềm tự hào và khích lệ cho sự phấn đấu của những nghệ sĩ hải ngoại khác trong thời gian tới.