Lây truyền HIV trong thời kỳ cho con bú
Nhờ vào tiến bộ của kỹ thuật cấy virut, người ta đã tìm thấy HIV trong sữa của những người bị nhiễm HIV. Cho dù với nồng độ không cao nhưng HIV có trong sữa mẹ có thể đủ làm lây truyền cho trẻ khi chúng bú sữa người mẹ nhiễm HIV. Thực tế cho thấy, có những bà mẹ sau khi đẻ mới nhiễm HIV (đứa trẻ đã được sinh ra mẹ mới nhiễm HIV) do các nguyên nhân khác nhau. Những người mẹ này cho con bú và sau đó người ta cũng phát hiện ra con họ cũng bị nhiễm HIV.
Do HIV có trong sữa mẹ nên khi bú, HIV có thể xâm nhập qua niêm mạc miệng, lưỡi, lợi của đứa trẻ và lây nhiễm cho đứa trẻ, nhất là trong trường hợp trẻ có các viêm nhiễm trong khoang miệng (tưa miệng, viêm họng). Ngoài ra, trong trường hợp vú của người mẹ có viêm nhiễm (áp-xe vú, rò núm vú, viêm tuyến vú, có vết nứt) hay trẻ mọc răng cắn gây chảy máu thì HIV cũng có thể theo máu vào miệng trẻ, xâm nhập qua niêm mạc trong khoang miệng và gây nhiễm HIV cho trẻ.
Khoảng 15 - 25% số trẻ em bị lây truyền HIV từ mẹ được cho là bị lây truyền qua bú sữa mẹ. Nguy cơ lây truyền HIV qua bú sữa mẹ sẽ tăng lên nếu mẹ nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn muộn (nồng độ HIV trong máu mẹ cao) hoặc sau khi sinh con vào thời kỳ cho con bú mẹ mới bị nhiễm HIV (vì trong thời kỳ nhiễm HIV nồng độ HIV trong máu mẹ cũng rất cao).
Thời gian cho trẻ bú càng dài thì nguy cơ lây truyền HIV sang con càng lớn. Tuy nhiên các nghiên cứu cho thấy, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con qua sữa mẹ tồn tại trong suốt giai đoạn cho con bú. Từ đó, việc cho con ăn thay thế hoàn toàn (không bú sữa người mẹ nhiễm HIV) được coi là cách chắc chắn nhất để tránh lây truyền HIV từ mẹ sang con qua đường cho con bú.
Tác động qua lại giữa mẹ- con và HIV
Ngoài việc lây truyền HIV từ mẹ sang con, mối liên hệ mẹ- con và HIV còn thể hiện ở sự ảnh hưởng của thai nghén lên tình trạng nhiễm HIV/AIDS của mẹ và ảnh hưởng của HIV/AIDS lên thai nghén.
Thông thường cả trong trường hợp người mẹ khỏe mạnh, không nhiễm HIV thì thai nghén cũng làm giảm tình trạng miễn dịch của cơ thể người mẹ. Bằng chứng là khi đếm tế bào CD4 của mẹ người ta thấy chúng bị giảm trong suốt thời gian mang thai. Nhưng ở nhóm phụ nữ không nhiễm HIV, số lượng CD4 sẽ trở lại bình thường khi thai đủ tháng. Trái lại ở nhóm phụ nữ nhiễm HIV, hiện tượng giảm của bạch cầu CD4 vẫn tiếp tục xảy ra trong suốt thai kỳ. Cho nên khi phụ nữ nhiễm HIV/AIDS có thai, tình trạng nhiễm HIV/AIDS có thể nặng lên. Thai nghén làm cho người mẹ nhiễm HIV xuất hiện triệu chứng bệnh sớm hơn, nặng hơn hoặc làm cho AIDS tiến triển nhanh hơn, nặng hơn.
Ảnh hưởng của nhiễm HIV/AIDS lên thai nghén diễn ra tùy theo mức độ tiến triển của bệnh. Ở giai đoạn mới nhiễm HIV khi chưa có triệu chứng, HIV ít ảnh hưởng lên thai nghén nên khả năng có thai, tỷ lệ sảy thai, thai chết lưu trong tử cung mẹ, thai suy dinh dưỡng, thai bị dị dạng... ở phụ nữ nhiễm HIV cũng tương đương ở nhóm phụ nữ không bị nhiễm HIV. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển đến giai đoạn muộn thì thai nghén bị ảnh hưởng rõ rệt, tỷ lệ đẻ non, thai suy dinh dưỡng, vỡ ối sớm tăng cao.
Có thể nói, bằng chứng và cơ chế lây truyền HIV từ mẹ sang con đã được nhiều nghiên cứu làm sáng tỏ. Tuy nhiên, mức độ lây truyền HIV từ mẹ sang con rất khác nhau thay đổi qua nhiều nghiên cứu khác nhau, dao động từ 13 - 45% (trong điều kiện không dùng thuốc và không có các can thiệp y tế). Bởi nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giai đoạn lâm sàng của mẹ (nhiễm HIV hay đã chuyển sang giai đoạn AIDS), thời gian mẹ nhiễm HIV (lâu rồi hay mới mắc), lượng tế bào CD4 trong máu mẹ, tải lượng virut của mẹ, mẹ có vãng khuẩn huyết hay không, mẹ có bị nhiễm vi khuẩn hay nhiễm ký sinh trùng không. Các yếu tố như: mẹ mắc đồng thời các bệnh lây truyền qua đường tình dục (kể cả các bệnh không gây loét), mẹ bị viêm trung sản mạc, mẹ sử dụng ma túy hay thuốc lá, mẹ có nhiều bạn tình trong thời gian mang thai, con sinh non hay có trọng lượng khi sinh thấp (dưới 2,5kg)... đều sẽ làm tăng nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Thu Hương