Gan là một trong những cơ quan có vai trò sống còn đối với cơ thể con người. Gan được coi như một nhà máy hoạt động suốt 24 giờ lọc tinh chế, chuyển hóa các chất giúp loại bỏ chất độc ra khỏi máu và là nơi dự trữ năng lượng tổng hợp các chất, đồng thời gan còn có vai trò giúp tiêu hóa thức ăn bằng cách tạo ra dịch mật. Về phương diện sinh lý, gan vừa là một tuyến ngoại tiết và là một tuyến nội tiết.
Có rất nhiều bệnh lý ở gan do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra nhiễm độc gan như nhiễm virut - vi khuẩn, ký sinh trùng (sán lá gan, amip); uống rượu nhiều; gan nhiễm mỡ; gan nhiễm độc: độc tố nấm mốc aflatoxin, chất độc màu da cam dioxin.
Tất cả các thuốc đều được chuyển hóa qua gan vì vậy gan cũng là cơ quan dễ bị tổn thương nhất.
Khi bệnh nhân bị bệnh gan mật dùng thuốc phải theo một số nguyên tắc sau:
- Tránh dùng các thuốc gây độc cho gan kể cả thuốc đông y hay thuốc Tây y. Một số thuốc làm cho bệnh gan nặng lên (thuốc an thần, thuốc giảm đau paracetamol, thuốc điều trị lao...).
- Cần làm các xét nghiệm chức năng gan để chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh trước khi dùng thuốc.
- Thường xuyên theo dõi sát quá trình sử dụng thuốc để ngừng hoặc điều chỉnh liều kịp thời tránh nguy hiểm cho người bệnh.
- Không dùng thuốc không rõ nguồn gốc.
- Không tự ý dùng thuốc, cần phải có sự chỉ định và theo dõi của thầy thuốc chuyên khoa.
Khi gan bị tổn thương do các nguyên nhân dẫn đến thay đổi enzym, giảm sút chức năng gây hoại tử, xơ gan, ung thư gan, phải tìm nguyên nhân để dùng thuốc điều trị: viêm gan do virut B-C thì phải dùng thuốc ức chế việc nhân lên của virut. Nhiễm độc gan do hóa chất, do dùng thuốc phải ngừng tiếp xúc, ngừng dùng và tìm các thuốc giải độc đặc hiệu. Bên cạnh các thuốc chống lại hoặc kìm chế các nguyên nhân còn có các thuốc hỗ trợ chức năng gan nhưng mỗi thuốc cũng có một số nét riêng. Trong mỗi trường hợp cụ thể cần chọn dùng một loại thích hợp. Không nên xem là thuốc bổ gan chung chung mà dùng tùy tiện vì các thuốc này không thể thay thế được các thuốc chữa nguyên nhân.
Thời điểm thích hợp nhất dùng thuốc bổ trợ chức năng gan là sau khi đã dùng thuốc chữa nguyên nhân, bệnh đã ở trạng thái ổn định hoặc tương đối ổn định. Vì bất cứ thuốc nào khi vào cơ thể đều buộc gan phải làm việc. Khi bệnh gan đang tiến triển hay xơ gan phải thận trọng hoặc không nên dùng thuốc tăng cường chức năng gan (sẽ tăng thêm gánh nặng cho gan).
Khi enzym gan (ALT) tăng cao bất thường. Chức năng gan bị giảm sút mới dùng thuốc hỗ trợ chức năng gan, khi gan đã trở lại trạng thái bình thường thì ngừng thuốc. Không nên xem là thuốc bổ gan mà dùng tùy tiện cho mọi trường hợp.
BS. Trần Thị Minh Phương