Chứng đau nửa đầu còn gọi là nhức đầu kiểu migraine, là một loại đau đầu có chu kỳ xuất hiện từng cơn do sự rối loạn chức năng của tế bào thần kinh, đặc biệt là tế bào thần kinh vùng dưới đồi (hypothalamus), dẫn đến sự rối loạn co thắt mạch máu sinh đau đầu.
Đông y cho rằng, chứng đau nửa đầu bệnh lý chủ yếu là não ảnh hưởng tới can, tỳ, thận cùng nhiều tạng phủ khác... Các bài thuốc trị đau nửa đầu dùng theo từng thể bệnh.
Huyết phủ trục ứ thang:
Thành phần: đương quy, sinh địa, hồng hoa đều 9g, đào nhân 12g, chỉ xác, xích thược đều 6g, sài hồ, cam thảo đều 3g, cát cánh, xuyên khung đều 4,5g, ngưu tất 10g.
Chỉ định: chứng đau nửa đầu và các loại bệnh khác do ứ huyết gây nên.
Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần. Thận trọng dùng đối với phụ nữ lượng kinh nhiều.
Đào nhân
Đàm đã ông phương:
Thành phần: bạch chỉ 30g, xuyên khung, xuyên ô, cam thảo đều 15g.
Chỉ định: trị cơn đau nửa đầu.
Cách dùng: thang thuốc trộn đều, 1/2 để sống, 1/2 sao vàng tán bột mịn trộn đều chia thành 10 bao, ngày uống 2 lần mỗi lần 1 bao, trong 24 giờ không uống quá 4 bao, uống với nước sắc lá trà và lá bạc hà. Trường hợp cơn kéo dài, cơn hết vẫn tiếp tục uống trong 1 tuần.
Xuyên khung trà điều tán:
Thành phần: lá bạc hà 240g, xuyên khung, kinh giới (bỏ cọng) đều 120g, hương phụ (sao) 250g (hoặc tế tân bỏ cuống 30g), phòng phong (bỏ cuống) 45g, bạch chỉ, khương hoạt, cam thảo chích đều 60g.
Chỉ định: chứng đau nửa đầu, đau không chừng, một bên hoặc giữa, có triệu chứng sợ lạnh, hoa mắt mũi tắc, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù. Bài này chủ yếu dùng cho chứng đau đầu do phong hàn, trường hợp phong nhiệt thêm bạc hà, liên kiều.
Cách dùng: tất cả tán bột mịn, trộn đều, đóng gói; mỗi lần uống 6g, uống với nước trà sau bữa ăn.
Xuyên khung tán:
Thành phần: xuyên khung, tế tân, khương hoạt, hòe hoa, thạch cao, hương phụ, chích cam thảo đều 15g, kinh giới, bạc hà, nhân trần, phòng phong, cúc hoa đều 30g.
Chỉ định: trị thiên đầu thống.
Cách dùng: tất cả thuốc tán bột mịn trộn đều; mỗi lần uống 6g với nước trà, ngày uống 3 lần.
Thuốc có tác dụng sơ phong, thanh nhiệt, chỉ thống, dùng trị chứng thiên đầu thống thể phong nhiệt. Tùy theo vị trí đau đầu mà gia thuốc như: đau nhiều trước trán thêm bạch chỉ, đau ở đỉnh đầu thêm ngô thù, đau vùng chẩm và gáy thêm cát căn, đau 2 vùng thái dương thêm sài hồ.
Khương hoạt thắng thấp thang:
Thành phần: khương hoạt, độc hoạt đều 3g, cam thảo chích, phòng phong, xuyên khung đều 1,5g, mạn kinh tử 0,9g.
Chỉ định: chứng phong thấp cứng gáy đau đầu ở biểu, đau toàn thân, phát sốt sợ lạnh, mạch phù.
Cách dùng: liều trên làm thuốc thô cho 300ml nước sắc còn 150ml uống nóng sau khi ăn. Đau đầu nhiều xuyên khung tăng đến 15 - 30g, thấp nặng thêm bạch truật 10g, phong nặng thêm bạch chỉ 10g, khương hoạt 6 - 10g. Cơ thể hư nhiều mồ hôi thêm hoàng kỳ sống cố biểu.
Thiên ma câu đằng ẩm:
Thành phần: thiên ma, sơn chi, hoàng cầm, đỗ trọng, ích mẫu thảo, tang ký sinh, dạ giao đằng, chu phục linh đều 9g, câu đằng (cho sau) 12g, thạch quyết minh sống (sắc trước) 18g, xuyên ngưu tất 12g.
Chỉ định: trị đau nửa đầu thể can dương kháng, đau nửa đầu do cao huyết áp.
Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang. Là một bài thuốc dùng nhiều trên lâm sàng; tùy theo vị trí đau đầu có thể dùng thêm các thuốc dẫn kinh như: kinh thiếu dương dùng sài hồ, xuyên khung, kinh thái dương dùng khương hoạt, cát căn, kinh dương minh dùng bạch chỉ, kinh quyết âm dùng ngô thù du; đau đầu nặng thêm huyền hồ sách để hoạt huyết định thống. Chú ý trường hợp can dương không vượng thì không dùng.
Trấn can tức phong thang:
Thành phần: hoài ngưu tất, giá thạch sống (tán nhỏ) đều 30g, long cốt sống (đập vụn), mẫu lệ sống (đập vụn), quy bản sống (đập vụn), bạch thược sống (đập vụn), huyền sâm, thiên đông đều 15g, xuyên luyện tử (đập vụn), mạch nha sống, liên trần đều 6g, cam thảo 4,5g.
Chỉ định: thiên đầu thống thể can dương thịnh, can phong nội động.
Cách dùng: sắc uống mỗi ngày 1 thang chia 2 lần.
Ngưu tất
Ma hoàng phụ tử tế tân thang:
Thành phần: ma hoàng 6g, tế tân 3g, phụ tử 3g.
Chỉ định: đau đầu do ngoại cảm phong hàn, cơ thể dương hư, cho vào 600ml nước; ma hoàng sắc trước (bỏ bọt) cho các vị khác vào sắc còn 300ml bỏ bã uống.
Cách dùng: trị chứng đau nửa đầu do dương hư ngoại cảm. Chú ý không dùng đối với bệnh nhân âm hư hỏa vượng hoặc cao huyết áp. Kiêng ăn chất sống lạnh và béo mỡ.
Xuyên khung định thống ẩm:
Thành phần: xuyên khung 6g, câu đằng 12g, cúc hoa 12g, bạch tật lê 10g, ích trí nhân 10g, bạch khấu 6g, bán hạ 6g, xích thược 10g, xuyên ngưu tất 10g.
Chỉ định: đau nửa đầu.
Cách dùng: sắc uống, ngày 1 thang chia 2 lần. Đối với người hư yếu xuyên khung không nên dùng liều cao.
Bình can giải kinh thang:
Thành phần: xuyên khung 6g, tang diệp 10g, cúc hoa 12g, từ thạch 6g, đại giá thạch 6g, bạch thược 12g, bạch chỉ 10g, ngưu tất 10g, sài hồ 10g, thần khúc 6g.
Chỉ định: thiên đầu thống.
Cách dùng: sắc uống, ngày 1 thang chia 2 lần.