Người bị đái tháo đường (ĐTĐ) hoàn toàn có thể sống và sinh hoạt như người bình thường nếu được trang bị những kiến thức cơ bản về thực phẩm, cách ăn uống, chọn lựa thực phẩm phù hợp với bản thân mình.
Các biến chứng trong bệnh ĐTĐ
Bệnh ĐTĐ hiện nay đang gia tăng rất nhanh trên toàn thế giới: năm 1985 toàn thế giới chỉ có 30 triệu người mắc bệnh, đến năm 2007 số người mắc bệnh đã lên đến 246 triệu. Tổ chức Y tế Thế giới dự báo đến năm 2025 sẽ có 380 triệu người mắc bệnh.
ĐTĐ được chia làm 2 thể bệnh chính: ĐTĐ týp 1, do tụy không tiết ra được insulin, xảy ra ở trẻ em hoặc người trẻ tuổi, nhóm này chiếm khoảng 7% trong tổng số những người bị ĐTĐ.
ĐTĐ týp 2, do giảm tiết insulin hoặc đề kháng insulin, thường gặp ở tuổi trên 40 và chiếm trên 90% trong tổng số những người bị bệnh ĐTĐ.
 |
Các biến chứng thường gặp trong bệnh ĐTĐ là: giảm thị lực, mù lòa, xơ vữa động mạch, suy thận, cao huyết áp, bệnh tim mạch, hoại thư dẫn đến đoạn chi... chính các biến chứng này ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, đe dọa tính mạng, tạo cảm giác hụt hẫng, chán nản ở người bệnh.
Thật ra, các biến chứng của bệnh ĐTĐ hoàn toàn có thể phòng được bằng cách kiểm soát một cách hiệu quả mức đường huyết và các yếu tố có liên quan như: tăng huyết áp, tiểu albumin vi thể. Để kiểm soát tốt đường huyết cần có sự phối hợp của nhiều biện pháp: thuốc, dinh dưỡng và vận động. Thay đổi chế độ ăn là quan trọng với tất cả các týp ĐTĐ. Chế độ ăn hợp lý sẽ giúp người bệnh ĐTĐ duy trì được cân nặng hợp lý, tránh được các triệu chứng tăng đường huyết, tăng đường niệu, hạ đường huyết và các biến chứng lâu dài dẫn đến tàn tật và tử vong.
Khi biết mình bị ĐTĐ, đa số người bệnh sẽ lên kế hoạch nhịn ăn để mong đường huyết mình giảm xuống bình thường, điều này làm người bệnh ngày càng gầy rạc đi, mỏi mệt, không có sức khỏe để làm việc như trước. Thật ra, người bệnh ĐTĐ có nhu cầu năng lượng như người bình thường, chỉ giảm ăn khi bị thừa cân hoặc béo phì (BMI >23), vì bệnh ĐTĐ cũng như đối với các bệnh lý mạn tính không lây thì chỉ số khối của cơ thể (BMI) được xem là lý tưởng khi nằm trong khoảng từ 18,5- 23.
Nguyên tắc ăn uống trong bệnh ĐTĐ
Nguyên tắc đầu tiên trong ăn uống của người bị ĐTĐ là chia nhỏ các bữa ăn, nguyên tắc này giúp người bệnh vừa đạt được lượng năng lượng cần thiết cho cơ thể vừa giúp cho đường huyết không tăng cao sau bữa ăn. Cụ thể là thay vì ăn 3 bữa như người bình thường, người bệnh ĐTĐ sẽ ăn làm 4-6 bữa nhỏ (3 bữa chính và 1 đến 3 bữa phụ xen kẻ các bữa chính).
Nhóm bột đường: là nguồn cung cấp năng lượng chính trong bữa ăn của người Việt Nam, chiếm 55-65% tổng số năng lượng khẩu phần, tỷ lệ này không thay đổi ở người bị ĐTĐ. Tuy nhiên, việc chọn lựa những thực phẩm của nhóm này cần chú ý 2 điều là giàu chất xơ và chế biến thô sẽ giúp đường huyết tăng chậm sau bữa ăn như: gạo lức, bắp, miến dong, củ dong, khoai môn, khoai lang. Nếu bị thừa cân hoặc béo phì nên giảm khoảng 1/5-1/4 lượng gạo (bún, phở, mì…) trong mỗi bữa ăn.
Nhóm thực phẩm cung cấp chất đạm: cần được ăn như người bình thường, nhằm duy trì sức dẻo dai cho bệnh nhân. Tuy nhiên, cần lưu ý giảm ăn các thực phẩm chứa nhiều cholesterol. Tổng lượng cholesterol ăn từ thực phẩm mỗi ngày nên dưới 300mg.
Nhóm thực phẩm giàu chất béo: là nhóm cung cấp năng lượng quan trọng trong bữa ăn, và giúp cơ thể hấp thu các vitamin tan trong chất béo như: vitamin A, D, E, K. Người bệnh cần hạn chế ăn mỡ động vật, nên sử dụng các loại dầu thực vật có các acid béo không no cần thiết cho cơ thể như: dầu mè, dầu nành, dầu phộng... điều này giúp hạn chế tình trạng rối loạn mỡ trong máu và xơ vữa mạch máu.
Thức ăn giàu chất xơ: được khuyến khích ăn nhiều vì làm chậm sự hấp thu đường trong bữa ăn, tránh tình trạng tăng cao đường máu sau bữa ăn, và làm giảm cholesterol toàn bộ và giảm lipoprotein tỷ trọng thấp. Các loại rau lá là nhóm thực phẩm cung cấp chất xơ nhiều nhất, lượng rau, trái cây nên ăn trong ngày là bằng hoặc nhiều hơn 400g (rau đã làm sạch).
Người bệnh ĐTĐ thường được khuyên nên ăn những thức ăn ít ngọt, điều này ảnh hưởng không ít đến khẩu vị của người bệnh, đôi khi tạo cảm giác chán ăn. May mắn đã có các chất tạo vị ngọt như: aspartame, saccharine được dùng thay thế các loại đường thường dùng mà không làm tăng đường huyết sau ăn.
Các thức uống có cồn: có thể gây hạ đường huyết ở những bệnh nhân đang dùng insulin. Các loại rượu có chứa đường có thể gây tăng đường huyết, làm tăng triglyceride cấp và mạn tính. Vì vậy, tốt nhất là người bệnh chỉ dùng khi có tiệc tùng và uống có mức độ. Nếu đã có thói quen uống rượu thì nên giảm dần số lượng uống. Lượng rượu bia tối đa cho phép người bệnh ĐTĐ có thể sử dụng trong ngày là: 140g rượu nho hoặc 40g rượu mạnh, hoặc 330g bia.
Tự lựa chọn thực phẩm cho mình khi đi chợ hay siêu thị sẽ giúp người bệnh tự tin và chủ động hơn trong cuộc sống và việc này thực sự không khó, hãy chọn những thực phẩm mà trên bao bì có ghi giàu chất xơ, không có cholesterol, vị ngọt được tạo ra từ chất tạo vị ngọt aspartame hoặc saccharine...
Ăn uống một cách khoa học, vận động vừa sức, sử dụng thuốc điều trị theo đúng y lệnh của bác sĩ, kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp người bệnh ĐTĐ sống chất lượng, hữu ích cho xã hội.
BS. NGUYỄN THỊ NGỌC HƯƠNG