Trước vấn đề “nóng” này, Bộ VH-TT&DL vừa có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Trong khi đó, nhiều chuyên gia cũng lên tiếng nhằm “dẹp loạn” tình trạng phong danh hiệu trái quy định đã, đang xảy ra ở nước ta.
“Loạn” phong danh hiệu
Có thể nói, trong hoạt động văn hóa nghệ thuật thời gian qua đã diễn ra tình trạng “loạn” danh hiệu và điều này đều đến từ các tổ chức, hội nghề nghiệp. Bộ VH-TT&DL cho biết, việc vinh danh và cấp bằng công nhận, chứng nhận các danh hiệu của các tổ chức xã hội, hội nghề nghiệp tại một số lĩnh vực văn hóa, di sản thời gian qua chưa được pháp luật quy định. Không khó để chỉ ra nhiều danh hiệu “trên trời” được người dân quan tâm. Đó là việc Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam cấp bằng chứng nhận “Đền thiêng linh ứng đạt tiêu chuẩn văn hóa đền thờ Tam, Tứ phủ theo nghi lễ văn hóa truyền thống Việt Nam”; Bằng chứng nhận, tôn vinh “Phong tặng nghệ nhân ưu tú văn hóa dân gian trong nghi lễ chầu văn của người Việt”; công nhận “Việt Nam linh thiêng cổ tự”, bằng chứng nhận “Tôn vinh nghệ nhân”.
Tại nhiều địa phương ở nước ta thời gian qua, không ít cây cổ thụ được gắn bia đá công nhận “Cây di sản Việt Nam”. (Ảnh minh họa)
Trong khi đó, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam lại có các loại công nhận “Cây di sản Việt Nam”, “Cây di sản”; Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam cấp bằng “Nghệ nhân văn hóa dân gian”; Hội Sinh vật cảnh Việt Nam cấp bằng “Công nhận cây di tích lịch sử văn hóa Việt Nam” và tôn vinh “Nghệ nhân”. Và gần đây nhất, khi Hội Nghệ nhân và thương hiệu Việt Nam trao Bằng khen trong đó có ghi chức danh “Giáo sư âm nhạc - ca sĩ Ngọc Sơn” cho thấy việc trao bằng chứng nhận, danh hiệu trong lĩnh vực văn hóa đã đi quá xa và gây bức xúc trong dư luận xã hội. Theo Bộ VH-TT&DL, một số trường hợp được vinh danh nghệ nhân không thông qua cơ quan quản lý tại địa phương, không được người dân và chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội giới thiệu; không ban hành tiêu chí xét tặng; không có hồ sơ khi tiếp cận một số di tích và nghệ nhân. Chính vì điều này nên việc chứng nhận, tôn vinh các danh hiệu nói trên đã không tuân thủ theo các quy định pháp luật hiện hành.
Không chỉ dừng ở đó, một số điện thờ, đền tư gia tự xây không có giá trị kiến trúc nghệ thuật, đồ thờ được làm mới và không gắn với sự kiện, nhân vật lịch sử nhưng vẫn được một số hội, tổ chức nghề nghiệp công nhận “đạt chuẩn” và “linh thiêng”. Điển hình là đền Giáp Đàm ở Hải Hậu (Nam Định) không phải là di tích kiến trúc nghệ thuật, xây mới năm 2016 kiểu 2 tầng có hầm; chùa Thực Khánh, chùa Long Mỹ, chùa Miếu Môn, chùa Duyên Ứng ở huyện Chương Mỹ (Hà Nội) đã được xếp hạng di tích quốc gia và cấp tỉnh, thành phố, nhưng Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam lại cấp bằng chứng nhận “Việt Nam linh thiêng cổ tự”.
Dẹp “loạn” bằng cách nào?
Sự việc “loạn” danh hiệu nói trên đã, đang diễn ra và gây bức xúc với người dân, các tổ chức, hội nghề nghiệp hoạt động đúng nguyên tắc, chức năng thẩm quyền. Chính bởi những ồn ào từ việc phong tặng, công nhận, trao bằng chứng nhận danh hiệu trong lĩnh vực văn hóa, di sản nên Bộ VH-TT&DL gần đây đã có Công văn 3754/BVHTTDL-TTr báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, Bộ VH-TT&DL kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan chấn chỉnh việc công nhận, tôn vinh, vinh danh trái quy định của pháp luật.
Trong khi đó, chia sẻ về việc nhiều tổ chức, hội nghề nghiệp phong danh hiệu, trao bằng chứng nhận... không đúng quy định, không ít chuyên gia cho biết có những “tảng băng chìm” mà không phải ai cũng biết. NSND Lê Tiến Thọ - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam cho biết, hiện đang có tình trạng nhiều hiệp hội tư nhân phong tặng danh hiệu tràn lan ở nhiều địa phương và “những người muốn được phong danh hiệu phải đóng một số tiền không nhỏ để tổ chức hoạt động này”. Đồng quan điểm, GS.TS. Nguyễn Chí Bền - nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam cho biết, có nhiều người được mời gọi tham gia hoạt động phong tặng danh hiệu với một số tiền không nhỏ. Và nhiều người vẫn chấp nhận nộp tiền để có được danh hiệu! Điều này cho thấy, việc phong danh hiệu bản chất là mua bán “tiền trao cháo múc” và tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực trong xã hội.
Để chấn chỉnh tình trạng “loạn” danh hiệu và phong danh hiệu, TS. Trần Hữu Sơn, Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam nhấn mạnh, ngoài việc xử lý nghiêm những sai phạm của tổ chức, hội nghề nghiệp cần phải có một văn bản quy định về phong tặng các danh hiệu này. Trách nhiệm soạn thảo văn bản thuộc về Bộ Nội vụ và Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương. NSND Lê Tiến Thọ cũng nêu quan điểm tương tự khi cho rằng, những văn bản quản lý nhà nước của các Bộ cần có quy định rõ ràng. Ngay cả Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương cũng cần phải có những quy định rất cụ thể nếu không sẽ rơi vào tình trạng ai thích gì làm nấy.