Kỳ III: Phương pháp điều trị u não
Thái độ xử trí
Vì đau đầu gợi ý phát hiện một u não chỉ chiếm khoảng 3,4% tổng số các chứng đau đầu, cho nên cần phải thận trọng khi loại trừ chẩn đoán u não khi thiếu chứng đau đầu. Trên thực tế, có nhiều u não đã được xác chẩn, đặc biệt là loại u bán cầu đại não, trước khi xuất hiện đau đầu, là phải dựa vào triệu chứng lâm sàng thần kinh như những cơn động kinh hay hội chứng thiếu sót thần kinh tiến triển nặng dần lên. Hiện nay, phương pháp chụp cắt lớp vi tính có khả năng chẩn đoán chính xác một u não, ưu việt hơn hẳn tất cả các phương pháp chẩn đoán bổ trợ khác.
Các phương pháp điều trị
Đau đầu do u não là loại đau đầu đòi hỏi phải được điều trị căn nguyên sớm. Trên thực tế, giải pháp phẫu thuật bao giờ cũng phải đặt ra: nếu có thể, mổ cắt bỏ toàn bộ khối u điều trị một lần. Trường hợp không thể làm hơn được thì mổ cắt bỏ một phần, đó là trường hợp có nhiều u thần kinh đệm (Gliomes). Người ta thống nhất đề nghị cắt bỏ u di căn não khi ghi âm não hay chụp cắt lớp vi tính xác định là u đơn độc ở não. Đôi khi người ta điều trị bằng quang tuyến liệu pháp chiếu vào ổ hay tốt hơn bằng cobalt liệu pháp, nếu là loại u mẫn cảm với quang tuyến như các u nguyên tủy tế bào ở tiểu não (của trẻ em), u tuyến tùng. Trong những trường hợp này, người ta chiếu thêm quang tuyến vào cột sống để triệt những di căn bằng đường dịch não - tủy. Các loại u mạch máu, u nguyên tủy bào chịu tác dụng tốt đối với tia rơn-ghen. Riêng đối với u ưa acid tuyến yên, chỉ có khoảng 1/3 số bệnh nhân giảm đau đầu dưới tác dụng của chiếu tia rơn-ghen. Có điều chưa được rõ ràng là đau đầu sẽ giảm ở mức độ nào cùng với sự giảm đi về khối lượng của u rơn-ghen có tác dụng đối với thụ cảm thế nào? Đau đầu do u tuyến yên phụ thuộc vào loại tân tạo. U ưa acid tuyến yên gây đau đầu mạnh hơn trong khi u kỵ màu tuyến yên thường gây tăng đau đầu do căn nguyên tâm lý, cần được chú trọng sử dụng tâm lý liệu pháp kết hợp trong điều trị. Tất nhiên, điều trị bằng phẫu thuật chọn lọc sẽ làm cho đau đầu của u kỵ màu tuyến yên mất đi, và của u ưa acid tuyến yên thì chỉ giảm đau đi thôi. Đặc biệt, sau khi cắt bỏ u và phẫu thuật giải phóng chèn ép loại u sọ - hầu, đau đầu vẫn tồn tại.
Đối với những trường hợp không cho phép làm phẫu thuật triệt để:
Nếu có tắc nghẽn ở vùng lỗ Monro, não thất III, não thất IV hay lỗ Magendi, cần phải làm phẫu thuật tùy theo từng trường phái, nhưng người ta vẫn cho là kỹ thuật tốt đang được áp dụng: làm thông một trong não thất bên với tâm nhĩ phải bằng một loại ống chất dẻo. Phẫu thuật dẫn lưu rẽ dòng này đôi khi chỉ là thì thứ nhất để nới bớt cho não đỡ quá căng, phòng ngừa tình trạng kẹt do một u của hố sọ sau, trong khi chờ đợi thời cơ mổ cắt bỏ u. Kỹ thuật mổ này cũng là một phương pháp độc nhất có khả năng giải quyết cho một số trường hợp sẹo gây tắc nghẽn hay những dị dạng đường lưu thông chủ yếu của tuần hoàn dịch não - tủy.
Một số u không phẫu thuật được, nằm trên lều tiểu não, có thể làm giảm đau đầu bằng cách cắt bỏ một phần xương thái dương và cắt động mạch màng não giữa. Phần não lòi ra sau phẫu thuật này không có vai trò làm xuất hiện đau, chỉ khi có sự chuyển dịch khối lượng lớn của các phần trong sọ mới làm tăng đau đầu. Những phẫu thuật giải phóng chèn ép ở các bệnh nhân có u não không thể mổ được đối với các u hố sọ sau, chỉ có tác dụng giảm đau ít và lại nhanh chóng mất tác dụng hơn là các u trên lều tiểu não. Tất nhiên đây cũng là những biện pháp xử trí cấp cứu trong khi chờ xác định chẩn đoán chắc chắn, cũng như điều kiện và thời cơ phẫu thuật tối ưu nhất.
Tóm lại, u não là một căn bệnh đáng sợ đối với mọi người, nhiều trường hợp u não chẩn đoán muộn, xử trí khó khăn để lại di chứng thậm chí tử vong. Trong khi đó nguyên nhân u não chưa rõ, có những trường hợp u di căn thì đã quá muộn. Do vậy việc phòng ngừa tốt nhất là khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm dấu hiệu báo động của u não để được chẩn đoán và điều trị sớm.
PGS. Vũ Quang Bích