Theo các tài liệu cổ, dược liệu dâm dương hoắc có vị cay, đắng, tính ấm, có tác dụng bổ can, thận, kích thích sinh dục, trợ dương, mạnh gân xương, ích tinh, trừ thấp, chuyên trị bệnh liệt dương, di tinh, lưng gối đau mỏi, chân tay tê dại. Liều dùng hàng ngày 4-12g, ngâm rượu hoặc sắc uống.
Dâm dương hoắc tên khoa học (Epimadium sp). Đó là một cây thảo, sống nhiều năm, cao 30-40cm. Thân rễ cứng có nhiều rễ con, lá kép mọc từ gốc, gồm 3 lá chét dài 4-9cm, hình tim có 2 tai lệch nhau, đầu thuôn nhọn sắc, mép có lông nhỏ; Cuống lá mảnh dài khoảng 15cm; hoa gồm 8 lá đài xếp thành 2 vòng, lá đài ở vòng ngoài nhỏ, mặt ngoài có đốm tím, lá đài ở vòng trong màu trắng giống như cánh hoa; cánh hoa màu trắng. Quả hạch hình trứng có nhiều hạt.
 Dâm dương hoắc. |
Bộ phận dùng làm thuốc của dâm dương hoắc là thân, cành và lá, thu hái vào tháng 6-7 lúc cây mọc xanh tốt và trời râm mát, cắt bỏ rễ, rửa sạch, phơi hay sấy khô. Dùng sống hoặc chế biến như sau:
Mỡ dê (250g) thái nhỏ, đun chảy, vớt bỏ tóp, cho dâm dương hoắc (1kg) đã thái nhỏ vào, đảo đều cho dược liệu thấm hết mỡ. Để nguội mà dùng. Có thể dùng dâm dương hoắc trong những trường hợp sau:
- Chữa liệt dương, di tinh:
Bài 1: Dâm dương hoắc 12g, ba kích 16g, sa sâm 16g, thỏ ty tử 12g, nhục thung dung 12g, cẩu kỷ 12g, đỗ trọng 8g, dương quy 8g, cam thảo 6g, đại táo 3 quả. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, ngâm với 1 lít rượu 35-40 độ (càng lâu càng tốt) uống trong vòng 1 tuần lễ, ngày 2 lần, mỗi lần 15ml. Hoặc sắc với uống trong 3 ngày.
Bài 2. Dâm dương hoắc 60g, con ngài tằm đực 100g, kim anh 50g, ba kích 50g, thục địa 40g, sơn thù du 30g, ngưu tất 30g, khởi tử 20g, lá hẹ 20g. Tất cả thái nhỏ phơi khô, ngâm với 2 lít rượu cồn 40 độ, thêm 40g đường kính. Ngày uống 3 lần mỗi lần 30ml trước hai bữa ăn chính và khi đi ngủ.
Bài 3. Dâm dương hoắc 60g, phục linh 30g, đại táo 9 quả. Ba thứ hấp chín, phơi khô làm như vậy 3 lần. Sau đó thái nhỏ các dược liệu, ngâm với 2 bát rượu trắng và 100g mật ong. Đậy kín (tốt nhất là dùng lọ rộng miệng có nút mài). Để 1 tháng rồi lấy ra uống, mỗi ngày 2-3 chén nhỏ. Dùng liền 3 tháng. Nếu sắc uống thì dùng dược liệu ít hơn.
Bài 4. Dâm dương hoắc 120g, tiêu mao 100g, ngũ gia bì 100g, nhãn bỏ hạt 100 quả. Ngâm rượu trắng 1,5-2 lít trong 20 ngày. Ngày 2 lần, mỗi lần uống 20-30ml.
Bài 5. Dâm dương hoắc 10g, cam thảo 4g, gừng sống 3 lát, sắc với 200ml nước còn 50ml uống 1 lần trong ngày.
Bài 6. Dâm dương hoắc 12g, dương vật và tinh hoàn dê 30g, tiêu mao 16g bạch trật lô 16g, ngâm rượu uống.
- Chữa xuất tinh sớm, lưng gối đau mỏi, đái rắt: Dâm dương hoắc, phá cố chỉ, thục địa, hoài sơn, ngưu tất, hồ lô ba, thỏ ty tử, ba kích thiên, ích trí nhân, phục linh, sơn thù nhục, mỗi vị 500g, trầm hương 60g, nhục thung dung 250g, lộc hươu 500g. Tất cả phơi khô, nghiền nhỏ, rây bột mịn, trộn với mật làm thành viên bằng hạt đậu, mỗi lần uống 10g. Ngày 2 lần.
- Thuốc bổ thận cho người cao tuổi: Dâm dương hoắc, tiền mao, tang thầm, tử hà xa, hoài sơn, thỏ ty tử, hoàng linh, thục địa mỗi vị 15g, sơn thù nhục 12g, thận dê 2 quả. Tất cả thái nhỏ, nấu nhừ, ăn cả cái lẫn nước làm 2-3 lần trong ngày.
- Chữa thận dương suy yếu, phong thấp, tỳ thống: Dâm dương hoắc 100g, rượu trắng 500ml. Thái nhỏ dược liệu, bọc trong vải gạc, ngâm rượu trong 2 tuần. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10ml.
TTƯT.DSCKII. Đỗ Huy Bích