Nhím - Hystrix hodgsoni Gray, vốn là một loài động vật hoang dã sống trong thiên nhiên nhưng nay đã được người ta nuôi thả nhiều nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu ẩm thực ngày càng tăng vì thịt nhím có tiếng là nạc chắc, thơm ngon và giàu chất dinh dưỡng. Từ xa xưa, thịt và các bộ phận khác của con nhím đã có mặt trong các bài thuốc mang tính dân gian. Lông nhím vị cay, tính ấm, có công dụng hành khí, chỉ thống, giải độc; thịt nhím vị ngọt, tính lạnh có tác dụng bổ dưỡng, nhuận tràng; mật nhím dùng để chữa đau mắt, đau lưng và xoa bóp khi bị chấn thương; ruột già, gan và phổi nhím có thể chữa bệnh phong nhiệt... và đặc biệt dạ dày nhím, còn gọi là hào trư đỗ có vị ngọt, tính hàn, không độc, vào được hai đường kinh vị và đại tràng, có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, cầm máu, giảm đau và giải độc, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như ngộ độc, trĩ xuất huyết, lòi dom, di mộng tinh, nôn mửa, kiết lỵ ra máu và bệnh đau dạ dày. Trong sách Bản thảo cương mục, nhà dược học vĩ đại Lý Thời Trân cũng cho rằng: dạ dày nhím có vị ngọt, tính hàn, không độc và được dùng để chữa bệnh dạ dày.
Trong dân gian, người ta thường dùng dạ dày nhím cắt nhỏ, sao cho phồng lên rồi tán bột, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 2 - 4g với nước sắc hoa hòe để chữa trĩ và lòi dom chảy máu; hoặc lấy dạ dày nhím 1 cái rửa sạch, sấy khô, giã nhỏ, trộn với 100g gạo cẩm rang vàng, tán nhỏ, rây bột mịn, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10g để chữa ngộ độc. Với bệnh lý dạ dày, người ta dùng dạ dày nhím còn chứa nguyên thức ăn bên trong đem phơi hoặc sấy khô rồi thái nhỏ, sao chín, tán thành bột mịn, mỗi ngày uống 10g vào lúc đói với nước cơm. Nếu uống kết hợp theo công thức bột dạ dày nhím mật ong hoặc bột dạ dày nhím mật ong bột nghệ thì hiệu quả càng tốt. Bởi lẽ, nghiên cứu hiện đại đã chứng minh: mật ong và bột nghệ có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm, làm dịu các cơn đau và làm mau lành các vết thương và vết loét. Đặc biệt, mật ong còn có khả năng đưa độ acid của dịch vị trở về trị số bình thường và có công dụng bồi bổ sức khỏe rất kỳ diệu. Vả lại, trong y học cổ truyền, mật ong (phong mật) và nghệ đen (uất kim) hoặc nghệ vàng (khương hoàng) cũng là những vị thuốc thường có mặt trong các phương thang có công năng chữa trị chứng vị quản thống, một bệnh danh tương ứng với các bệnh như viêm loét dạ dày tá tràng, rối loạn chức năng dạ dày, rối loạn tiêu hóa... trong y học hiện đại.
Còn về dạ dày nhím, rất tiếc là cho đến nay, chưa có công trình nghiên cứu khoa học hiện đại nào chứng minh tác dụng chữa trị viêm loét dạ dày trên cả thực nghiệm và lâm sàng. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm dân gian và qua quan sát nhiều trường hợp trong thực tiễn, chúng tôi nghĩ cũng có thể mạnh dạn áp dụng loại bột thuốc dạ dày nhím để chữa bệnh viêm loét dạ dày tá tràng ở một mức độ nhất định. Đương nhiên, khi dùng rất cần thiết phải có sự theo dõi chặt chẽ của các thầy thuốc có chuyên khoa.
Điều đáng nói ở đây là, hiện nay trên thị trường, dạ dày nhím có hai loại khác nhau: loại có nguồn gốc từ nhím rừng và loại lấy từ nhím nuôi ở các trang trại và để nhằm mục đích trục lợi kiếm lời, gian thương còn tìm cách chế tác dạ dày nhím giả từ nhiều chất liệu khác nhau. Bởi vậy khi mua, người tiêu dùng phải hết sức thận trọng kẻo lại lâm vào tình trạng “tiền mất tật mang”. Cũng có ý kiến cho rằng: dùng dạ dày nhím rừng để chữa bệnh thì có hiệu quả hơn vì thức ăn của chúng rất phong phú và có những thứ mà nhím nhà không thể có được, hơn nữa tác dụng chữa trị của dạ dày nhím chính là các thức ăn chứa trong đó chứ không phải bản thân phủ tạng này. Tất cả những điều đó là những gợi ý rất lý thú cho các công trình nghiên cứu khoa học cẩn trọng và nghiêm túc.
Con nhím.
ThS. Hoàng Khánh Toàn