Thông thường, thời hạn sử dụng thuốc thường được in trực tiếp lên vỉ thuốc hoặc dưới đáy hộp bằng tiếng Anh. Khi sử dụng, nhiều người không quan tâm hoặc bỏ qua, có trường hợp dùng thuốc quá hạn gây bất lợi cho sức khỏe. Gần đây, nhờ khoa học phát triển con người đã phát minh loại bao bì thông minh có khả năng tự cảnh báo ngày thuốc hết hạn sử dụng.
Hạn dùng thuốc là tiêu chí quan trọng
Hạn dùng thuốc hiện đang được xem là vấn đề thời sự, gây tranh cãi cả trong ngành y dược, thực phẩm lẫn trong giới tiêu dùng. Những người quan tâm thì cho rằng đây là vấn đề hệ trọng, một trong những tiêu chí an toàn mà ngành y cũng như người tiêu dùng cần quan tâm để bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân lẫn gia đình. Nhưng ở khía cạnh khác, hạn dùng thuốc lại bị bỏ qua bởi chính người tiêu dùng, đặc biệt là ngành công nghiệp dược bởi nó tự dưng làm mất đi một khoản lợi nhuận khổng lồ.
Quá trình chuyển đổi màu của hệ thống bao gói Self Expiring.
Tháng 4/2012, Tổ chức An ninh dược phẩm Mỹ (UDEA) đã quy tụ được khoảng 276 tấn thuốc hết hạn mà người ta quen gọi là hết date, đã được những người tiêu dùng trả tiền nhưng nay buộc phải tiêu hủy. Theo UDEA, dù có phải tiêu hủy, tốn tiền nhưng đây là việc “cần làm ngay” vì lợi ích môi trường lẫn lợi ích sức khỏe của con người bởi nó chứa nhiều loại hóa chất độc nguy hiểm đến tính mạng, nhất là khi khả năng hoạt hóa giảm, phản ứng hóa học bất lợi có thể xảy ra. Ví dụ như thuốc tetracyline khi hết hạn có thể gây suy thận như đã từng gặp hồi đầu thập niên 60 thế kỷ trước. Tuy nhiên cũng phải nói thêm rằng, đến nay chưa hề có số liệu chính thức khẳng định mối bất lợi của thuốc hết hạn mà vấn đề này hiện vẫn đang bỏ ngỏ. Riêng giới chuyên môn khuyến cáo mọi người không nên dùng bởi nó được bảo quản không đúng cách nên gây ảnh hưởng đến tính mạng con người.
Phần lớn các loại dược phẩm hiện có thường in ngày tháng sản xuất lẫn ngày hết hạn ở mép vỉ thuốc hoặc dưới đáy hộp. Các loại bao bì dạng vỏ thường gây khó khăn khi sử dụng, nhất là cách lấy thuốc ra, còn hạn sử dụng thì in khổ chữ nhỏ, mờ, khó xem nên dễ bị nhầm lẫn hoặc bỏ qua. Tuy nhiên, do kinh tế phát triển nên nhận thức về sử dụng thuốc của con người ngày càng được nâng cao nên việc việc dùng thuốc hết hạn có chiều hướng giảm dần.
Bao gói thông minh tự cho biết thời gian hết hạn
Sau thời gian dài nghiên cứu, cặp vợ chồng tiến sĩ y khoa và nhà thiết kế người Mỹ, Gautam Goel và vợ Kanupriya Goel đã nghiên cứu thành công một loại bao gói có khả năng tự cảnh báo cho biết thời gian thuốc hết hạn và nhờ cảnh báo hiện lên vỏ ngoài mà người tiêu dùng có thể biết và loại bỏ, có tên Self-Expiring. Theo đó, khi hết hạn vỏ ngoài vỉ thuốc hiện lên vòng tròn kèm theo ký hiệu X bên trong. Phát minh đã được trao giải Red Dot Desiga 2012.
Theo TS.Gautam Goel, ở các nước phương Tây, hạn sử dụng thuốc được người dùng rất quan tâm bởi thói quen này được hình thành từ lâu, còn ở những nơi khác, nhất là những nước đang phát triển, người ta ít quan tâm đến khía cạnh này, đôi khi chỉ mua rời nên không quan tâm đến hạn dùng.
Hệ thống bao bì này có tên Self-Expiring có thiết kế rất đơn giản. Thay vì in ngày tháng hết hạn lên vỉ thuốc, người ta sẽ dùng loại công nghệ giấy được xử lý đặc biệt có khả năng đổi màu từ xanh (an toàn) sang đỏ. Khi hạn sử dụng đã hết sẽ có một vòng tròn, bên trong có chữ X hiện ra. Nếu cần những cảnh báo mang tính quan trọng hơn, người ta có thể thay bằng những hình ảnh khác như xương hộp sọ kèm theo 2 chiếc xương vắt chéo phía dưới. Dấu hiệu cảnh báo không phải xuất hiện đột ngột mà hiện lên một cách từ từ, càng gần đến ngày hết hạn hình ảnh lại càng rõ nét hơn. Thực ra, công nghệ đổi màu không mới bởi nó đã được dùng trong việc sản xuất băng dán nhận dạng và bao gói chứa thực phẩm như sữa, nhưng công nghệ này lại rất mới đối với thuốc chữa bệnh bởi nó mang tính tự nhiên, kết hợp giữa y khoa với nghệ thuật, nếu không nói là phức tạp hơn các ngành công nghiệp khác. Đặc biệt, nó mang lại lợi sức khỏe và không làm tăng thêm chi phí cho người dùng, nhưng lại làm tăng chi phí cho các hãng dược phẩm, vì vậy, loại bao gói trên chỉ trở thành hiện thực nếu như các hãng dược phẩm tôn trọng quyền lợi, tính mạng người tiêu dùng. Ngoài ra còn phải kể đến những tác động khác mang tính cam kết bắt buộc từ phía các nhà làm luật và của Chính phủ.
Bao bì Self-Expiring được xem là thành tựu mới trong lĩnh vực y học cho dù nó chưa được áp dụng ngay nhưng tương lai nó sẽ có dải ứng dụng rất lớn trong ngành công nghiệp thực phẩm, hóa dược lẫn nông nghiệp. Hiện nay tại Mỹ người ta đang áp dụng công nghệ này để đóng gói và bảo quản nông phẩm, hỗ trợ việc bảo quản tiêu thụ sản phẩm sau thu họach.
Khắc Nam
(Theo PSC,10/2013)