Thông tin với báo chí về tình hình khởi kiện các doanh nghiệp (DN) nợ Bảo hiểm xã hội (BHXH), ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) cho biết, theo Luật BHXH, từ 1/1/2016, tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện doanh nghiệp, cá nhân nợ BHXH. Tuy nhiên, do những vướng mắc về pháp lý, tổ chức công đoàn chưa khởi kiện thành công được 1 vụ nào sau hơn 1 năm Luật BHXH có hiệu lực…
Theo BHXH Việt Nam, số nợ BHXH, Bảo hiểm y tế (BHYT) và Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) tới tháng 2/2017 lên tới hơn 14.700 tỉ đồng, gồm cả số nợ trong năm 2016. Các DN có số nợ BHXH cao đã chiếm khoảng 6.000 tỉ đồng, trong đó có 1.400 tỉ đồng nợ khó đòi ở các doanh nghiệp bỏ trốn, phá sản. Để bảo vệ quyền lợi người lao động, nhiều công đoàn địa phương đã tiến hành khởi kiện các DN trốn, nợ BHXH ra tòa. Tuy nhiên, tòa đã trả lại hồ sơ hoặc chưa trả lời vì luật còn “khoảng trống”, vì kiện “không đúng thẩm quyền.
Tính đến tháng 2/2017, ngành BHXH đã chuyển giao cho Tổng LĐLĐ 1.177 bộ hồ sơ các doanh nghiệp nợ BHXH. Về phía Tổng LĐLĐ, thống kê từ 52 LĐLĐ tỉnh thành cho thấy đã tiếp nhận 1.150 hồ sơ. Đến nay, đã có 39/63 LĐLĐ các tỉnh thành phố nộp đơn khởi kiện ra tòa với 77 vụ DN nợ BHXH. “Nhưng có tới 17/77 vụ bị toà án trả lại vì: Không thuộc thẩm quyền của toà án, vụ kiện thuộc tranh chấp tập thể về quyền chưa được cấp chủ tịch UBND huyện giải quyết hoặc chưa có giấy uỷ quyền của công đoàn cơ sở”, ông Mai Đức Chính thông tin.
Nhiều doanh nghiệp vẫn còn nợ tiền bảo hiểm xã hội (ảnh chỉ có tính minh họa). Ảnh: Trần Minh
Điều 14 của Luật BHXH đã quy định rõ tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện DN nợ, trốn đóng BHXH từ ngày 1/1/2016. Tuy nhiên, hiện đang có sự chồng chéo và khoảng trống về pháp luật thực hiện BHXH. Theo phân tích của ông Chính, để tổ chức công đoàn khởi kiện và được toà án chấp nhận thụ lý vụ án khởi kiện, cần phải căn cứ vào Bộ luật Tố tụng dân sự, thế nhưng Luật BHXH có hiệu lực từ 1/1/2016, Luật Tố tụng dân sự thì ngày 1/7/2016 mới có hiệu lực. Tiếp theo đó, Bộ luật Hình sự có hiệu lực từ 1/7/2016, nhưng phải tạm dừng để chờ tới Kỳ họp Quốc hội tới đây cho ý kiến.
Liên quan đến nội dung này, hôm 27/3, một cuộc họp giữa Tổng LĐLĐ Việt Nam, Toà án nhân dân Tối cao, BHXH Việt Nam và nhiều cơ quan chức năng đã diễn ra về nội dung này. Ông Mai Đức Chính cho biết, quan điểm của Toà án nhân dân Tối cao, việc trốn, nợ đóng BHXH là hành vi nghiêm cấm trong Luật BHXH. Như vậy, việc này vi phạm Luật Xử lý vi phạm hành chính. Cụ thể, BHXH Việt Nam với chức năng thu sẽ có quyền xử phạt, nếu xử phạt chưa có tác dụng thì BHXH Việt Nam kiến nghị cấp cao hơn. Sau đó chưa được mới tiến hành theo thủ tục tố tụng hình sự và theo Điều 254, 256 Bộ luật Hình sự.
Do đó, Toà án nhân dân Tối cao đã hướng dẫn toàn án các cấp trả lại hồ sơ vụ kiện cho ngành BHXH để thực hiện việc thanh tra, xử phạt và không thụ lý hồ sơ khởi kiện của công đoàn theo quy trình mới. “Đồng thời, Toà án nhân dân Tối cao đã yêu cầu cơ quan chức năng tiếp thu ý kiến của các bên về những vướng mắc và báo cáo cấp trên. Việc khởi kiện tới nay là hoàn toàn bế tắc về mặt pháp lý”, ông Mai Đức Chính nói.
Mặc dù vậy, ông Chính cũng cho biết, việc gửi đơn khởi kiện của các LĐLĐ thành phố đã đạt được những kết quả nhất định. Tại các tỉnh thành, ngay khi LĐLĐ nộp đơn khởi kiện, một số doanh nghiệp đã mang tiền đến đóng số nợ BHXH. LĐLĐ một số địa phương như Đồng Nai, Bình Dương trước khi khởi kiện đã thông báo tới chủ DN nếu không đóng nợ BHXH sẽ khởi kiện. Theo thống kê, sau khi có thông tin khởi kiện, DN nợ BHXH đã nộp được khoảng 299 tỷ đồng cho Nhà nước.