Chú Khoa ơi!
Cháu là một người rất ham tìm hiểu thơ, nhất là những bài thơ mang âm hưởng hiện đại sau này. Tất nhiên, thơ chú viết luôn là những tác phẩm cháu hay tìm đọc nhất, cháu thấy những bài thơ của chú gần đây có tính triết lí sâu xa mà nhiều khi điều đó khiến người đọc phải suy nghĩ rất nhiều mà vẫn chưa cảm thấy trúng ý chú muốn viết. Cháu rất tâm đắc về bài thơ “Ở nghĩa trang thành phố”, rất mong chú sẽ chia sẻ cho cháu một số thông tin cũng như tâm huyết của chú khi viết bài thơ này, những điều mà có thể chú chưa bật mí bao giờ.
Cháu xin gửi lời chúc tốt đẹp nhất tới chú!
NGUYỄN THẾ HƯNG
(Lớp 12A5 - THPT Chuyên Vĩnh Phúc - Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc)
Chú Khoa ơi, trên mạng, bạn đọc bàn về chú rất nhiều. Trong blog của nhà văn nổi tiếng Xuân Đức có giới thiệu bài thơ “Ở nghĩa trang thành phố” rất cảm động của chú. Nhà văn Xuân Đức viết rằng: “Với Trần Đăng Khoa, có lẽ tôi không cần giới thiệu gì nhiều về thơ văn của anh, chỉ xin nói một ý này: Thật là lạ, cả thơ và văn xuôi của Khoa như một khối thuỷ tinh hình lục lăng, mỗi mặt phản quang một Trần Đăng Khoa khác nhau, để có thể đồng cảm với mỗi tâm thức, mỗi nỗi niềm khác nhau của thế sự. Chân quê ấm áp, tếu táo hóm hỉnh, kĩ lưỡng sâu sắc, thế rồi bỗng nhiên lại thâm trầm chiêm nghiệm trong nỗi buồn thăm thẳm...”. Nhà phê bình Nguyễn Khanh Trường cũng cho rằng: “Tôi đọc ở đâu đó, có một nhà phê bình cho rằng, bài thơ “Nghĩa trang...” này là hai mảng ghép lại, một mảng Khoa lảo đảo nghệ sĩ, còn một mảng Khoa bước uỳnh uỵch theo kiểu cán bộ. Vì thế, bài thơ tưởng một mà hoá hai. Một là thơ thế sự. Hai là thơ diễn đàn. Và vì thế, bài thơ chỉ nên dừng lại ở hai đoạn đầu. Và nếu dừng lại ở tám câu đầu thì bài thơ rất hay. Nghe rất rành mạch, có vẻ như phát hiện. Nhưng vì không có văn bản để đối chiếu, nay mới có văn bản toàn bài. Tôi công nhận hai đoạn đầu khá hay. Nhưng nếu dừng lại ở đấy thì bài thơ vu vơ và chông chênh, thiếu sự sâu sắc, cảm thông và chia sẻ. Thế bài thơ đi phải như thế. Tất nhiên, về mặt bút pháp, bài thơ không có cách tân gì. Lối viết cổ điển. Nhưng sự chiêm nghiệm thì thật sâu sắc. Đến bài này, thơ Trần Đăng Khoa đã thực sự trưởng thành”. Còn chú, chú nghĩ thế nào? Cháu có thể tìm đọc bài thơ này ở đâu?
DƯƠNG THUY HẰNG
(Thuyhang96@gmail.com)
Nhà thơ TRẦN ĐĂNG KHOA
Chú thật sự cảm động khi nhiều bạn đọc và cả các cháu nữa đều quan tâm đến bài thơ Ở nghĩa trang thành phố... Bài thơ này chú viết sau cái chết bất ngờ của Huỳnh Diệu Hương - một lưu học sinh Nga rất xinh đẹp, con thầy Huỳnh Khái Vinh - Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hoá. Chú viết để chia sẻ nỗi đau thương không gì bù đắp được của thầy. Nhân dịp rằm tháng Bảy, hay ngày lễ tiết thanh minh gì đó, nhà văn nổi tiếng Xuân Đức (Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật) có chép bài thơ này đưa lên blog của ông có tên là Trúc Sơn Trang. Và rồi ở đấy đã có một cuộc hội thảo mini rất cảm động của bạn bè Huỳnh Diệu Hương, cung cấp cho chú rất nhiều thông tin mà chú không biết: “Huỳnh Diệu Hương ơi! Bài thơ anh Khoa khóc bạn, giờ lại được đăng trên trang báo của bác Xuân Đức đây này. Bao nhiêu năm qua rồi, mình vẫn bàng hoàng không thể nghĩ là Hương đã chết. Hôm tiễn đưa Hương đi, Trà Mi tháo chiếc nhẫn vàng đeo ở tay thả vào ô cửa quan tài, bố Vinh đã khóc ngăn lại: “Bác lạy con. Con thương Hương thì đừng làm thế, kẻo rồi có kẻ nó đào mộ Hương lên vì cái nhẫn của con đấy”. Bây giờ bố Vinh cũng đã thành “người xưa” rồi. Bài thơ vẫn còn đây. Mình thương Hương vô cùng, Hương có hiểu không?”. “Hôm trong đám tang Diệu Hương ở nghĩa trang Văn Điển, cháu thấy có nhà thơ Trần Đăng Khoa, nhà văn Hà Đình Cẩn, nhà thơ Y Phương và nhiều người nổi tiếng khác. Cũng trong hôm ấy, cùng với Diệu Hương còn có bốn cô gái rất trẻ chết đột ngột, trong đó đặc biệt có bạn chết đúng trong hôm cưới. Cậu em trai chở chị đi lấy hoa cô dâu, rồi bị đụng xe, cậu em không sao nhưng chị lại chết, mà lại chết đúng vào hôm bước lên xe hoa mới khổ chứ. Tiệc cưới thành đám tang. Điều ấy, anh Khoa cũng đã kể trong bài…”. “Bác Đức ơi! Cháu là bạn của Diệu Hương - người được anh Trần Đăng Khoa tặng bài thơ này. Bạn cháu đã mất vì tai nạn giao thông, khi đang học ở Trường Đại học Ngoại ngữ, chuẩn bị đi Nga. Cháu đã thuộc bài thơ này ngay từ khi nó mới ra đời kia. Theo trí nhớ của cháu thì trong văn bản của nhà thơ, bản chép tay tặng bác Khái Vinh - bố Diệu Hương còn có một đoạn viết về cái chết của một ông già bên cạnh mộ Diệu Hương ở nghĩa trang Văn Điển, ngôi mộ không có tên, chỉ có dòng chữ viết nguệch ngoạc trên mảnh ván cắm trên mộ: “Cụ già khoảng 75 tuổi chết kẹp tàu hoả”. Đoạn đó thế này:
“Cụ già từ nơi đâu không rõ
Lặn lội tìm ai về thành phố xa xôi
Rồi vấp ngã trước một tia nắng quái
Con cháu anh em là sỏi đá quê người”.
Nhờ trí nhớ của cô bạn Diệu Hương có tên là Trịnh Tố Uyên, chú đã khôi phục được đoạn thơ đã mất ấy. Đúng là văn bản đầu còn thêm một đoạn viết về cái chết tha hương của một cụ già bị tai nạn giao thông. Nhưng sau chú cắt đi, đúng như nhà văn Xuân Đức nói, thơ cần cô đọng, chú cũng đã liệt kê: Và cụ, và ông, và cô và bác... rồi mà nên không cần dẫn thêm cái chết của cụ già nữa. Chú chỉ điểm hai trường hợp cụ thể: Đó là cháu bé vài tháng tuổi và em gái đang yêu, là những người trẻ, rất trẻ mà lại hoá người xưa thì đau xót lắm. Nhưng rồi, thấy bạn đọc có lí, chú đã chỉnh lại theo ý bạn đọc và cắt đi đoạn liệt kê. Đoạn kết, chú cũng đã kính nhờ nhà văn Xuân Đức chỉnh lại cho hai câu cuối cùng: “Ta nghe tiếng rì rầm của những hàng bia đá: / Con người ơi! Hãy thương lấy con người!”. Như thế chuẩn hơn. Vì bia đá “thương lấy những con người” thì chả nghĩa lí gì. Chỉ con người thương yêu con người thì gia đình mới hạnh phúc, cơ quan mới ấm cúng và hành tinh này mới được yên ổn. Trái đất sẽ không còn chiến tranh, không còn khủng bố và bạo hành, chỉ có con người mới mang lại niềm vui hạnh phúc cho nhau... Nhưng rồi cũng chính con người đã biến cuộc sống tuyệt đẹp trên cõi đời vô cùng ngắn ngủi này thành địa ngục trần gian.
Rất cảm ơn các cháu - những Thượng đế của chú. Cầu chúc các cháu hạnh phúc, bình an trong cõi đời đầy rủi ro, bất trắc này. Các cháu có thể tham khảo thêm qua blog của nhà văn Xuân Đức. Địa chỉ: www.Xuanduc.vn.
Còn đây là bài thơ mà cháu muốn tìm
Ở NGHĨA TRANG THÀNH PHỐ
Nhớ Diệu Hương
Người hạnh phúc và người đau khổ
Đều gặp nhau trắng toát ở nơi này
Đều dài rộng như nhau vuông cỏ biếc
Đều ấm lạnh như nhau trong hơi gió heo may...
Ôi thiên nhiên, cảm ơn người nhân hậu
Những so le, người kéo lại cho bằng
Ít nhất cũng là khi nằm xuống
Trong mảnh gỗ rừng, dưới một vầng trăng...
Những nắm đất lặng thinh như trăm ngàn nắm đất
Ai hay đâu đây là những con người
Với bời bời nỗi niềm tâm sự
Đến bây giờ có lẽ cũng chưa nguôi...
Tôi đi giữa nổi chìm bao số phận
Người xưa vẫn đây mà có xa cách chi đâu
Tôi thầm gọi. Sao không ai lên tiếng
Chỉ hoang vắng dưới chân và sương khói trên đầu...
Cháu bé nào đây, vài tháng tuổi
Rợn mình nghe tiếng gió khóc u oa
Một cái với tay giữa lưng chừng trời đất
Cõi đời này thôi thế đã qua...
Cụ già từ nơi đâu không rõ
Lặn lội tìm ai về thành phố xa xôi
Rồi vấp ngã trước một tia nắng quái
Con cháu, anh em là sỏi đá quê người...
Và em gái xinh tươi, hiền dịu
Bao trái ngọt chín vì em, em đã nhận được gì?
Tấm áo hoa chờ em vào tiệc cưới
Có ai ngờ thành áo liệm lúc em đi...
Trời rộng vô cùng, đất cũng rộng vô cùng
Bởi khoảng trống mỗi con người bỏ lại
Cái khoảng trống nhỏ nhoi bằng chính vóc họ thôi
Mà cả thế giới này cũng không sao bù nổi...
Cái chết vẫn rình ta sau từng ngưỡng cửa
Cua đường hẹp, chiều mưa, vài sải nước gần bờ
Ta chả là gì giữa bốn bề bất trắc
Chỉ tích tắc khôn lường ta đã hoá người xưa...
Ta đâu muốn ví đời mình cùng ngọn cỏ
Ngọn cỏ yếu mềm, ngọn cỏ nhỏ nhoi
Nhưng khi ta đã nằm dưới mộ
Cỏ vẫn xanh biêng biếc ở bên trời...
Trước thiên nhiên, con người như khách trọ
Như ảo ảnh chập chờn, thoáng đến, thoáng lìa xa
Chúng ta sống bên nhau, dẫu năm này tháng khác
Thì cũng vẫn chỉ là một thoáng giữa sân ga...
Mặt trời lặn rồi, mặt trời còn mọc lại
Ngôi sao rụng vào đêm vĩnh viễn chẳng luân hồi
Ta nghe tiếng rì rầm của những hàng bia đá
Con người ơi! Hãy thương lấy Con người...