Mang tờ báo SK&ĐS đăng bài đó và chút quà đến chia vui với hai vị Đại tá cùng gia đình Đại tướng, tôi có dịp gặp lại Đại tá Trịnh Nguyên Huân, được ông cởi mở chia sẻ về chuyến đi Algérie năm đó và chuyến thăm “ngoài kế hoạch” ban đầu, mang lại thành công ngoài mong đợi, xin được ghi lại và chia sẻ cùng bạn đọc.
Vào dịp kỷ niệm 20 năm giành độc lập (1962-1982), Nhà nước Algérie đã mời lãnh đạo Chính phủ nước ta tham dự. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, khi đó là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Phó Thủ tướng Chính phủ), được phân công dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam sang thăm nước bạn và dự sự kiện lịch sử này.
1. Cuối năm 1982, Kỷ niệm 20 năm giành độc lập, Tổng thống và nhân dân nước Cộng hòa Algérie Dân chủ và Nhân dân đã đón tiếp Đoàn đại biểu Chính phủ ta rất nồng nhiệt và thân tình, với nghi thức dành cho nguyên thủ quốc gia. Trên lễ đài buổi lễ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đứng cạnh đồng chí Raúl Modesto Castro Ruz (thường gọi với tên Raul Castro), năm đó là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, kiêm Bộ trưởng các lực lượng vũ trang cách mạng Cuba (Bộ trưởng Quốc phòng) và Tổng thống Lybia. Tổng thống Lybia chào mừng sự có mặt của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đồng thời ông đã trực tiếp mời Đại tướng sang thăm chính thức Lybia ngay sau khi kết thúc Lễ kỷ niệm 20 năm Algérie giành được độc lập. Đại tướng Võ Nguyên Giáp xúc động và nói lời cảm ơn Tổng thống Lybia, hẹn sẽ sớm trả lời (vì theo Đại tá Huân, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã điện khẩn hỏi ý kiến ở nhà, trước khi trả lời bạn). Được ý kiến đồng thuận của lãnh đạo cấp cao của Nhà nước ta, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trân trọng thông báo cho Tổng thống Lybia về chuyến thăm của Đại tướng, theo lời mời của ông.
Đại tá Trịnh Nguyên Huân rất vui mừng về sự kiện đó, nhưng ông cũng có đôi chút băn khoăn vì không biết kết quả sẽ đem lại sau chuyến thăm đột xuất này...
Đại tướng Võ Nguyên Giáp trao thư động viên cán bộ, viên chức ngành y tế cho Tổng biên tập báo Sức khỏe&Đời sống Trần Sĩ Tuấn, ngày 13/8/2007 (tác giả mặc áo đỏ đứng giữa). Ảnh: Trần Minh
2. Chuyến thăm Lybia đột xuất và kết quả ngoài mong đợi.
Câu chuyện nho nhỏ mà tế nhị được Đại tá Huân kể lại là trên đường tới những địa điểm thăm nước Lybia, đồng chí Raul Castro luôn chủ động mời Đại tướng Võ Nguyên Giáp bước đi trước mình, bày tỏ sự tôn trọng, nhưng Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tế nhị và khiêm nhường nói rằng ông là người được nhà lãnh đạo Lybia mời “đột xuất”, còn đồng chí Raul đã được phía bạn mời chính thức trước đó, vậy đồng chí Raul nên vui lòng đi trước mình. Tất cả đều vui và cảm động.
Chương trình làm việc của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Lybia khá dày, trong đó là cuộc gặp giữa Đại tướng và Phó Tổng thống nước bạn đã để lại những kỷ niệm không bao giờ quên. Đại tá Huân kể lại, rằng khi tiếp xúc với Phó Tổng thống nước bạn, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã bày tỏ lòng biết ơn chân thành của Chính phủ và nhân dân ta về sự ủng hộ, giúp đỡ quý báu về nhiều mặt của bạn bè trên thế giới, trong đó có Chính phủ và nhân dân Lybia trong hai cuộc kháng chiến. Ông cũng nêu lên những thành quả mà nước ta đạt được trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc sau ngày thống nhất đất nước. Đồng thời, Đại tướng cũng thông báo để bạn cảm thông về những khó khăn mà nước ta đang phải vượt qua, trong đó có cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc tại biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc. Phó Tổng thống nước bạn đã bày tỏ sự khâm phục về thắng lợi mang ý nghĩa lịch sử của Việt Nam, sự hy sinh to lớn của nhân dân Việt Nam trong các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc không chỉ có ý nghĩa của Việt Nam, mà còn lớn lao hơn nhiều là gánh chịu tổn thất cho các nước khác, đồng thời là tấm gương và những bài học quý giá cho các dân tộc bị áp bức trên thế giới nữa. Ngài Phó Tổng thống nước bạn rất vui mừng khi được đón tiếp Đại tướng Võ Nguyên Giáp, vì danh tiếng của Đại tướng đã vượt ra ngoài biên giới của đất nước mang hình chữ S, là biểu tượng của vị tướng đức độ, tài ba của dân tộc Việt Nam anh hùng. Ông đã đưa ra quyết định là Nhà nước Lybia tuyên bố hoãn thu hồi khoản tài chính về mua xăng dầu trong chiến tranh mà Việt Nam đã đến hạn trả; và hơn thế, ông đã đưa ra quyết định cho Việt Nam được mua tiếp một lượng xăng dầu tương ứng mà chưa cần thanh toán ngay, nhằm hỗ trợ nước ta đỡ phần khó khăn trong công cuộc khôi phục nền kinh tế sau chiến tranh. Trong niềm xúc động, Đại tướng Võ Nguyên Giáp có lời cảm ơn lãnh đạo nhà nước và nhân dân Lybia đã cảm thông sâu sắc và dành sự giúp đỡ hào hiệp đối với nhân dân Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Về nước, Đại tá Trịnh Nguyên Huân kể lại kết quả chuyến đi “đột xuất” đó, được nhiều đồng ngũ và bạn bè ở nhiều ban ngành trong nước có chung nhận xét, rằng Đại tướng không chỉ là vị danh tướng huyền thoại, mà còn là nhà ngoại giao tài ba, vì ông đã đem lại tình cảm tốt đẹp, lòng yêu mến và sự ủng hộ to lớn của nhân dân trên thế giới đối với nước ta.
Kỷ niệm lần thứ 107 Ngày sinh của Đại tướng (25/8/1911 - 25/8/2017) và 4 năm ngày Đại tướng về với thế giới người hiền, chúng ta bày tỏ lòng biết ơn sâu nặng với người con của quê hương Quảng Bình anh hùng, vị danh tướng huyền thoại xuyên thế kỷ, mang tên Võ Nguyên Giáp.