Cây vú bò mọc hoang ở các vùng rừng núi khắp nước ta. Theo Đông y, vú bò có vị ngọt, hơi đắng, tính bình. Nhân dân thường dùng vú bò như một vị thuốc bổ dùng cho những người hư lao, bạch đới, tắc tia sữa, phong thấp, đầy bụng, khó tiêu,…
Vú bò còn có tên khác là ngải phún, là cây nhỡ cao 2-8m, có nhựa mủ; cành, lá, cuống lá và hoa đều có lông hoe dày. Lá hình bầu dục hay xoan ngược, thùy đơn hay chia 3 thùy, thuôn tròn ở gốc, có mũi nhọn ở đỉnh, có lông nhám mặt trên, lông hoe dày ở mặt dưới, mép có răng. Cụm hoa mọc trên cành non. Quả phức dạng quả sung nạc, hình cầu, có lông hoe dày hay thưa, không cuống. Bộ phận dùng làm thuốc là rễ, nhựa mủ và toàn cây.
Một số đơn thuốc có sử dụng vú bò:
Lợi sữa: Vỏ rễ vú bò 20g, trạch tả 20g, mộc thông 20g, xuyên sơn giáp 10g. Sắc uống. Dùng 5 - 7 ngày.
Chữa tắc tia sữa: Dùng 10 - 20g rễ vú bò sắc với nước uống hoặc 100 - 200g rễ vú bò sao vàng cho vào một lít rượu, mỗi ngày uống 1 - 2 chén nhỏ.
Chữa ngã bị đau nhức, ứ huyết: Lấy lá hay quả vú bò giã nát, chưng với rượu, đắp hay chườm. Hoặc lấy toàn cây vú bò giã nát, thêm rượu và ít muối, sao nóng đắp lên nơi đau.
Hỗ trợ điều trị phong thấp: Rễ vú bò 200g sao vàng, ngâm với một lít rượu, mỗi ngày uống 15 - 20ml rượu thuốc. Dùng 10 - 15 ngày là một liệu trình.
Hỗ trợ điều trị thấp khớp mạn tính: Vỏ rễ vú bò (sao vàng) 20g, dây đau xương (sao vàng) 16g, rễ sung sao 12g, củ ráy tía sao 12g, rễ gối hạc (sao vàng) 16g, thiên niên kiện 12g, rễ bạch hoa xà 8g. Sắc uống, khi uống hòa thêm một ít rượu uống. Dùng 10 - 15 ngày là một liệu trình.
Bổ khí huyết, tỳ thận: Vỏ rễ vú bò 20g, đương quy 10g, bạch truật 10g, thục địa 10g. Sắc uống, ngày 1 thang. Dùng 10 ngày là một liệu trình.
Bổ tỳ ích khí, trị ăn không ngon miệng, tiêu hóa kém, đầy bụng: Vỏ rễ vú bò 20g, mộc hương 4g, thảo quả 6g, đậu khấu 6g. Sắc uống. Dùng 5 - 7 ngày.
Chữa bụng trướng đầy, đại tiện táo kết: Nhựa mủ trắng lấy từ cây vú bò, trộn với bột nghệ vàng, làm thành viên. Mỗi lần uống 10 - 15g, ngày uống 2 lần chiêu với nước trắng.
Trừ đờm, giảm ho (viêm phế quản, ho có đờm): Vỏ rễ vú bò 20g, mạch môn 12g, diếp cá 20g, lá táo 16g. Sắc uống. Uống 3 - 5 ngày.
Bác sĩ Thanh Xuân
