Chứng can hỏa phạm phế trong Đông y gọi là “Mộc hỏa hình kim” (mộc thuộc can (gan), kim thuộc phế). Là một loại bệnh do tình chí uất kết ở người cao tuổi. Khí uất hỏa hun đốt ở phế âm, hoặc có khi do tà nhiệt uất kết ở kinh can phạm lên phế, làm phế mất sự túc giáng mà sinh bệnh.
Tang bạch bì.
Chứng can hỏa phạm phế thường phát sinh ở người cao tuổi (cả nam và nữ) vốn có tính tình nóng nảy, dễ cáu giận, bởi vì khi cáu giận là do khí của can nghịch lên, khi khí của can quá mạnh thì sinh ra hỏa, hỏa khí hòa hợp với nhau nghịch lên mà phạm phế kim. Trong quá trình diễn biến bệnh tật thường do mộc hỏa hun đốt xâm phạm phế và lấn át tỳ, làm hao khí ở phế và tổn tân dịch, từ đó mà hình thành chứng khí âm đều hư. Tất cả do can khí nghịch lên mà sinh ra chứng khái thấu (ho) đờm dính khó khạc ra, hoặc ho khan ít đờm, miệng khô họng ráo, khản tiếng, nóng từng cơn về chiều, lòng bàn tay, bàn chân nóng, ra mồ hôi trộm, cơ thể ngày càng gầy, lưỡi tróc từng mảng.
Nếu bệnh nhân ho khan: từng cơn, luôn có cảm giác khí trong ngực nghịch lên mà ho khan, khi ho đau ran ngực và hai mạng sườn, khạc ra đờm vàng dính nhưng ít, mặt đỏ họng khô khát nước, hay cáu giận, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng ít tân dịch, mạch huyền sác.
Bài thuốc: sa sâm 16g; bạch tật lê, sa uyển tật lê, đại giả thạch, thạch hộc, hạnh nhân mỗi vị 12g; cúc hoa, bối mẫu mỗi vị 8g; mạch môn 6g; tang diệp, quất hồng bì, toàn phúc hoa mỗi vị 4g. Ngày uống 1 thang sắc uống 3 lần trong ngày, trước khi ăn.
Nếu bệnh nhân ho đờm có lẫn máu, hoặc nôn ra máu tươi, ngực sườn đau tức hay giận dữ, đại tiện phân khô kết, nước tiểu vàng đỏ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác.
Bài thuốc: Tả bạch tán phối hợp với Long đởm tả can thang: thanh đại, hải cáp xác 24g, cánh mễ 20g, tang bạch bì, địa cốt bì 16g, long đởm thảo, sinh địa, xuyên quy, xa tiền tử 12g, mộc thông, trạch tả 8g, sài hồ 6g, cam thảo 4g. Ngày một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.