Có nhiều phương pháp ngừa thai khác nhau, tuy nhiên các nhà khoa học xếp vào 2 nhóm: không dùng thuốc và dùng thuốc.
Phương pháp ngừa thai không dùng thuốc
Đây là phương pháp được áp dụng rộng rãi và thường xuyên nhất và ít ra trong đời sống vợ chồng đều đôi lần đều sử dụng đến. Các phương pháp bào gồm:
Ngừa thai tính theo chu kỳ kinh nguyệt: Còn gọi là phương pháp Ozino- Knauss, là phương pháp tránh giao hợp vào những ngày có nhiều khả năng thụ thai nhất trong chu kỳ. Muốn thực hiện phương pháp này, người nữ phải xác định được ngày rụng trứng. Nếu người chu kỳ kinh nguyệt là 28 ngày thì ngày rụng trứng thường là ngày thứ 14, nếu chu kỳ kinh nguyệt là 30 ngày thì ngày rụng trứng là ngày thứ 15... Với phương pháp này, khoảng thời gian an toàn là ít nhất 3 ngày trước và một ngày sau ngày rụng trứng.
Ngừa thai bằng thuốc
Qua nghiên cứu, kết quả theo phương pháp này thấp vì trên thực tế, có tháng cơ thể người nữ có thể có 2 trứng trưởng thành và lần lượt rụng, nên khó xác định hết tất cả ngày rụng trứng mà tránh.
Xuất tinh ngoài âm đạo: phương pháp khi đang giao hợp, sắp đến lúc xuất tinh, người nam rút dương vật ra khỏi âm đạo và xuất tinh ra ngoài. Phương pháp này hiệu quả thấp, vì ngay trong dịch tiết ra từ dương vật do hưng phấn tình dục, trước khi xuất tinh cũng có thể có tinh trùng; chưa kể trước khi phóng tinh, một vài giọt tinh dịch có thể rơi ra rồi mà người nam không biết, nên cũng có khả năng gây thụ thai. Hơn nữa, việc xuất tinh ra ngoài khó thực hiện được một cách chủ động, vì có khi nam giới không dừng lại kịp và đã xuất tinh khi chưa rút dương vật ra. Không áp dụng phương pháp này cho người xuất tinh sớm.
Tráng thai bằng bao cao su: hiện nay bao cao su được làm bằng latex có bôi dầu và ngày càng được chú ý đến độ mỏng, chắc chắn và kín. Theo ước tính có khoảng 40 triệu cặp vợ chồng trên thế giới sử dụng bao cao su, qua thống kê người ta thấy có tỉ lệ vỡ kế hoạch là 6 - 13%. Để sử dụng bao cao su có hiệu quả tốt, phải mang bao cao su ngay từ đầu khi giao hợp, dùng bao cao su đúng cách theo các bước:
Bước 1: bao cao su đựng trong vỉ, khi xé vỉ, cần đẩy bao cao su bên trong về một phía rồi xé để tránh làm hư bao cao su bên trong.
Bước 2: mang bao cao su vào trước khi bắt đầu giao hợp cho đến khi kết thúc.
Bước 3: nhớ bóp xẹp núm nhỏ ở đầu bao cao su để đuổi hết không khí ra ngoài, động tác này giúp bao cao su không bị vỡ khi giao hợp.
Bước 4: chụp bao cao su vào đầu dương vật với vòng bao ở phía ngoài, rồi lăn nhẹ để bao trùm kín đến tận góc dương vật.
Bước 5: sau khi xuất tinh, rút dương vật ra ngay; phải giữ chặt bao cao su ở gốc dương vật trước khi rút dương vật ra khỏi âm đạo, tránh làm rơi vãi tinh dịch vào âm đạo.
Tránh thai bằng dụng cụ tử cung hay thường gọi vòng tránh thai: đây là phương pháp được ưa chuộng và được sử dụng rộng rãi, thời gian sử dụng đối với một chiếc vòng tránh thai là 3 - 5 năm, nếu muốn sử dụng tiếp thì cần thay vòng mới. Một nhược điểm có thể gặp do vòng tránh thai là đau bụng khi hành kinh, bị rong kinh, có thể gây cơ viêm vùng chậu, vòng xuyên cơ, gây hiếm muộn, thai ngoài tử cung và tụt vòng. Không sử dụng cho các trường hợp có tiền căn viêm nhiễm vùng chậu, thai ngoài tử cung, nghi ngờ có thai, sau nạo thai nhiễm trùng, đang bị viêm vùng chậu, bệnh lý lây truyền qua đường tình dục, viêm cổ tử cung…
Phương pháp ngừa thai vĩnh viễn:
Triệt sản nam là phương pháp thắt ống dẫn tinh, bằng cách cắt một đoạn của ống dẫn tinh, để trong tinh dịch không còn chứa tinh trùng nữa. Phương pháp này không gây ảnh hưởng gì đến sức khỏe cũng như quan hệ tình dục, thủ thuật đơn giản, thường không cần nằm viện.
Triệt sản nữ là phương pháp thắt ống dẫn trứng, chặn đường đi để tinh trùng không còn gặp trứng, phương pháp này buồng trứng vẫn hoạt động bình thường, không ảnh hưởng đến tâm sinh lý và kinh nguyệt.
Phương pháp tránh thai bằng thuốc
Dùng viên tránh thai khẩn cấp:
Tránh thai với phương pháp dùng thuốc khẩn cấp là phương pháp sử dụng thuốc sau giao hợp nhằm tránh thụ thai ngoài ý muốn. Phương pháp này được sử dụng rộng rãi, sau uống thuốc có tác dụng ức chế hoặc trì hoãn rụng trứng hoặc ngăn cản sự di chuyển của tinh trùng để thụ tinh hoặc làm tổ của trứng... Thuốc thường dùng là Levonorgestrel với tên thương mại là Postinor, Medonor… Thuốc được uống 1 viên ngay giờ đầu sau giao hợp, nếu giao hợp nhiều lần trong ngày thì uống viên thứ 2 sau 8 giờ cách viên thứ nhất, thuốc không được dùng quá 4 viên trong một tháng.
Sử dụng thuốc ngừa thai dưới dạng kết hợp:
Thuốc có tác dụng ngăn ngừa sự rụng trứng, làm nội mạc tử cung mỏng đi và đặc chất nhầy cổ tử cung, do đó sẽ cản trở được sự di chuyển của tinh trùng vào tử cung. Thuốc được uống hàng ngày liên tục trong 21 - 28 ngày, hiệu quả cao đến 99% nếu dùng đúng cách và tuân thủ việc dùng thuốc liên tục hàng ngày, thuốc có một số tác dụng phụ như: căng ngực, nhức đầu, rối loạn kinh nguyệt nhưng triệu chứng sẽ giảm dần sau khi sử dụng thuốc 1 - hai tuần. Thuốc uống 1 viên thứ nhất vào ngày thứ nhất của chu kỳ, uống liên tục 21 ngày, sau đó ngưng 7 ngày, rối tiếp tục vỉ tiếp theo, cho dù kinh nguyệt xuất hiện vào ngày nào. Vì thuốc uống kéo dài, nên rất dễ quên uống thuốc không đều, trường hợp quên uống thì xử trí như sau:
- Quên uống 1 viên thuốc, thì uống viên thuốc bị quên vào đúng thời điểm nhớ hay phát hiện ra, tối hôm đó vẫn tiếp tục uống thuốc như thường lệ.
- Quên uống 2 viên thuốc liên tiếp: trong trường hợp quên uống hai viên thuốc của hai ngày liên tiếp, cần phân biệt 2 trường hợp:
- Quên uống hai viên của 2 ngày liên tiếp trong khoảng 3/4 đầu, tức 15 viên đầu của vỉ thuốc, trong tình huống này, uống 1 viên x 2 lần ngày phát hiện quên thuốc; và uống 1 viên x 2 lần ngày kế tiếp, kể từ ngày thứ 3, uống 1 viên như thường lệ. Nên nhớ rằng thuốc không còn hiệu quả tránh thai kể từ thời điểm uống thuốc bù, bắt buộc phải sử dụng một biện pháp tránh thai hỗ trợ kèm theo để tránh mang thai ngoài ý muốn trong chu kỳ có quên 2 viên thuốc liên tiếp. Việc duy trì uống thuốc chỉ nhằm mục đích ngăn chặn một xuất huyết tử cung do ngưng thuốc quá sớm.
- Quên uống thuốc 2 viên của 2 ngày liên tiếp trong khoảng 5 viên cuối của vỉ thuốc; trong tình huống này thì ngưng uống thuốc chờ ra kinh trở lại.
Dùng miếng dán ngừa thai: thuốc được sử dụng bằng cách dán trên da, từ đó phóng thích hoóc-môn thấm qua da vào máu. Thuốc đưa lượng hoóc-môn ổn định và liên tục để ngăn chặn sự rụng trứng, giảm độ nhầy cổ tử cung và cũng làm nội mạc tử cung mỏng đi. Phương pháp này tiện lợi hơn nhiều so với thuốc uống ngừa thai hàng ngày vì chỉ cần dán mỗi tuần một miếng trong ba tuần liên tiếp, tuần thứ tư không cần dán, đặc biệt nếu quên thay miếng dán dưới 48 giờ vẫn còn hiệu quả ngừa thai. Phương pháp đạt hiệu quả cao lên đến khoảng 99%.
Dùng thuốc ngừa thai dưới dạng tiêm:
Phương pháp này thường sử dụng thuốc tiêm có tác dụng chậm, dùng với liều 1 tháng/lần đối với thuốc tiêm dạng kết hợp hoặc 3 tháng/lần đối với thuốc tiêm chỉ chứa progesterone. Thuốc có nhiều tác dụng phụ, chủ yếu là rối loạn kinh nguyệt cũng như chậm có con trở lại sau khi ngưng thuốc.
Ngừa thai bằng que cấy dưới da:
Là những que nhỏ chứa progesterone, được bác sĩ rạch một lỗ nhỏ dưới da và đưa que vào, thường ở vị trí mặt trong cánh tay, que này có tác dụng phóng thích một lượng nhỏ progesterone liên tục, gây ức chế rụng trứng, làm thay đổi nội mạc tử cung, làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung, thuốc có tác dụng tránh thai từ 3 - 5 năm. Que có thể sử dụng cho phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ.
Ngừa thai bằng que cấy dưới da
