Hai bên liên tục trục xuất các nhà ngoại giao của nhau, khiến mối quan hệ Nga-Mỹ-phương Tây “chạm đáy”. Một lần nữa, câu hỏi về nguy cơ “Chiến tranh Lạnh” có trở lại lại được đặt ra?
Trong một diễn biến mới nhất, Anh và 29 nước đồng minh, trong đó có Mỹ, đã trục xuất 145 nhà ngoại giao Nga. Đáp lại, Nga tuyên bố trục xuất 150 nhà ngoại giao phương Tây, trong đó có 23 nhà ngoại giao của Anh, 60 nhà ngoại giao Mỹ và yêu cầu đóng cửa Lãnh sự quán Mỹ tại St Petersburg. Hôm thứ Bảy vừa qua, Nga cũng đã trục xuất thêm 59 nhà ngoại giao của 23 quốc gia. Động thái này khiến khủng hoảng Nga-Mỹ-phương Tây ngày càng khốc liệt. Mức độ leo thang căng thẳng trong quan hệ Nga và Mỹ nói riêng, Nga và phương Tây nói chung hiện nay càng làm hai cựu địch thủ thời Chiến tranh Lạnh lún sâu vào trạng thái “đối đầu trường kỳ”.
Hành động đáp trả của Nga lần này đã được dự báo trước và không gây bất ngờ. Lâu nay, các biện pháp đáp trả chính thức của Nga đối với các lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây luôn như một tấm gương phản chiếu “có đi có lại” hành động của Mỹ và phương Tây. Năm ngoái, Nga từng áp dụng một loạt biện pháp, từ yêu cầu giảm mạnh số nhân viên các cơ quan ngoại giao và lãnh sự của Mỹ tại Nga đến tạm dừng cho phép Đại sứ quán Mỹ ở Nga sử dụng một số cơ sở lưu trú, sau khi Mỹ trục xuất các nhà ngoại giao và đóng cửa nhiều trụ sở ngoại giao của Nga từ cuối năm 2016. Điều này đồng nghĩa với việc các nước tham gia trục xuất nhà ngoại giao Nga lần này chắc chắn sẽ nhận lại phản ứng "cứng rắn, nhanh chóng và tương xứng" của Moskva. Thậm chí, Nga cảnh báo sẽ có biện pháp đáp trả bổ sung nếu Mỹ tiếp tục các hành động đối địch, còn Washington cũng dọa sẽ không bỏ qua vụ Moskva trục xuất 60 nhà ngoại giao Mỹ, trong khi lãnh đạo Đức và Anh thì thỏa thuận cùng nhau đối phó với Nga.
Hai cha con cựu điệp viên hai mang Skripal đã trở thành tâm điểm khủng hoảng ngoại giao Nga-Mỹ-phương Tây
Cuộc đối đầu không khoan nhượng từ lời nói đến hành động giữa Nga với Mỹ và phương Tây trong vụ việc này cũng khiến hy vọng cuộc khủng hoảng ngoại giao hiện nay thêm trầm trọng. Nhiều nước phương Tây tuyên bố tẩy chay Vòng chung kết Giải vô địch bóng đá thế giới Word Cup 2018 tổ chức tại Nga mùa Hè này, Mỹ cũng để ngỏ khả năng tịch thu tài sản của Nga ở Mỹ. London cũng đang có bước đi tương tự, đồng thời nỗ lực thuyết phục các đồng minh loại Nga ra khỏi Hiệp hội Viễn thông liên ngân hàng và tài chính quốc tế (SWIFT).
Vòng xoáy đối đầu gay gắt giữa Nga và phương Tây đang khiến dư luận lo ngại về nguy cơ tái diễn thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres lo ngại “chúng ta đang ở trong tình huống tương tự như thời Chiến tranh Lạnh mà chúng ta đã từng trải qua, nhưng ở chừng mực lớn hơn". Thậm chí, chuyên gia Aleksey Fenenko, nhà khoa học cao cấp Viện các vấn đề an ninh quốc tế thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, không loại trừ khả năng cuộc đối đầu này sẽ đưa thế giới đến một hình thức nào đấy "không phải Chiến tranh Lạnh mà là Chiến tranh Nóng”, xuất phát từ tình hình địa chính trị phức tạp hiện nay.
Trước đây trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, các bên nhất trí thiết lập một số quy tắc thận trọng trong cách hành xử với nhau, như không có chiến tranh trực tiếp, không sử dụng vũ khí hạt nhân..., đặc biệt là không xuất hiện những điểm nóng có nguy cơ khơi mào chiến tranh. Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay có thể dẫn tới nguy cơ đối đầu nhiều hơn khi quân đội Nga, Mỹ, phương Tây đều đối đầu nhau ở hai chiến tuyến Trung Đông, Syria, Ukraine. Trong bối cảnh thể giới chưa có một quy định ràng buộc, ngăn chặn các cuộc đối đầu trực diện, nên không loại trừ khả năng xảy ra đụng độ cục bộ tại một điểm nóng nào đó. Trong khi đó, Tổng Thư ký LHQ cũng bày tỏ quan ngại về việc thiếu những cơ chế giúp tháo ngòi nổ căng thẳng giữa Washington và Moskva.
Dường như một mô hình “Chiến tranh Lạnh” kiểu mới đang nóng lên từng ngày và nó đã tạo bước thụt lùi đáng kể trong nỗ lực tạo dựng lòng tin giữa Nga và phương Tây.
Câu hỏi đặt ra hiện nay là một cuộc chiến tranh Lạnh có thể xảy ra?
Giới phân tích cho rằng, dù mối quan hệ song phương Nga-Mỹ, Nga-phương Tây đã suy giảm tới một mức độ nguy hiểm hơn thời Chiến tranh Lạnh, khi sự trỗi dậy mạnh mẽ của nước Nga đang được xem là thách thức trật tự thế giới đơn cực mà Mỹ và phương Tây cổ xúy, song có vẻ cả hai bên cùng hiểu rằng thế đối đầu bất tận không lối thoát hiện nay sẽ chẳng mang lại lợi ích cho bên nào, thậm chí gây nguy hại cho sự ổn định chiến lược toàn cầu. Thiếu đi sự hợp tác giữa các cường quốc hàng đầu thế giới, việc đối phó với những mối đe dọa truyền thống và phi truyền thống như chủ nghĩa khủng bố, Hồi giáo cực đoan, tấn công mạng, tội phạm có tổ chức xuyên biên giới, phổ biến vũ khí hạt nhân, chạy đua vũ trang, khó có thể đạt kết quả. Đó là chưa kể tới việc hàng loạt “hồ sơ" quốc tế nóng bỏng nhất trong quan hệ quốc tế, từ Syria, Iran, Ukraine, Triều Tiên… đang cần bàn tay phối hợp của Nga, Mỹ và phương Tây.
Chính vì thế, dư luận hy vọng Nga-Mỹ-phương Tây sẽ cân nhắc “lợi, hại” để ngăn ngừa một nguy cơ chiến tranh mới có thể xảy ra.
