Với công nghệ nuôi cấy tế bào, người ta đã nuôi cấy thành công gần như tất cả mọi bộ phận trên cơ thể con người như mũi, tai, xương, gân, thậm chí cả tim, phổi, não... trong phòng thí nghiệm theo đơn đặt hàng từ các bệnh viện. Giống như việc sản xuất các phụ tùng thay thế của xe hơi hay máy vi tính, giới khoa học gọi đây là “thuật giả kim phân tử của thế kỷ 21”.
Một vòng dạo quanh các “xưởng chế tạo linh kiện thay thế”
Tại một phòng thí nghiệm ở Aberdeen (Anh). Các bác sĩ sau gần nửa tháng làm việc và chờ đợi đã vừa “chế tác” thành công một chiếc mũi dành cho cô gái xinh đẹp người Nigeria 20 tuổi. Cô bị mất chiếc mũi dọc dừa của mình trong ca phẫu thuật ung thư vòm miệng. Cách làm của các bác sĩ ở đây như sau: thoạt đầu, họ nuôi cấy miếng sụn mũi mới dưới da cánh tay cô gái. Khi nó phát triển đến kích thước thích hợp, họ tách nó ra và sau đó sẽ ghép nó vào vị trí mũi cũ trong ca phẫu thuật chỉnh hình mặt cho cô gái sắp được tiến hành. Tương tự, trong phòng thí nghiệm này, người ta cũng đang thử nghiệm tái tạo “hai trái đào tiên” cho nạn nhân của ung thư vú.
 |
Các nhà công nghệ sinh học thuộc hãng Bio Tissue của Đức từ lâu đã nổi tiếng với kỹ thuật sản xuất những khớp nối của ngón tay. Tại đây, những khớp nối này được nuôi cấy hàng loạt trong các ống nghiệm. Người ta đã sử dụng mẫu sụn và xương lấy từ xương sườn và khớp háng. Sau thời gian 3 tuần, trên khuôn mẫu đã hình thành khớp nối mới, sau đó các bác sĩ phẫu thuật thuộc đại học ở Freiburg ghép thành công cho bệnh nhân bị tai nạn hay bị bệnh phong.
Các phòng thí nghiệm và trung tâm công nghệ sinh học tương tự như vậy xuất hiện như nấm sau mưa trên toàn thế giới. “Ngoài mô, sụn, xương, tại những cơ sở đó, người ta còn tạo ra không ít cơ quan nội tạng như: gan, mật, thận, tim, phổi...” - TS. Stanislaw Wronky – nhà thần kinh học Ba Lan, người đầu tiên trên thế giới nuôi cấy thành công đường tiết niệu nhân tạo tiết lộ. Cách đây 3 năm, các bác sĩ địa phương đã ghép sản phẩm đầu tiên cho cậu bé 15 tuổi. Sản phẩm thứ 2 được ghép cho một người đàn ông 24 tuổi – “cả hai đến nay đều hoạt động không có gì phải chê trách” - TS. Wronky khẳng định. Chính ông cũng đã tiến hành các công trình nghiên cứu nuôi cấy da cho các bệnh nhân bị bỏng. Ngay trong năm nay, ông đang triển khai chương trình nuôi cấy thành mạch và các động mạch nhân tạo.
Nguyên liệu chỉ là vài ba tế bào gốc
Rõ ràng, với những gì vừa được chứng kiến, người ta có thể thấy rằng khoa học và y học đã bắt đầu một kỷ nguyên mới với một gương mặt mới trong đó nhân tố có thể làm thay đổi toàn bộ gương mặt ấy chính là những nhà sinh học tế bào. Chỉ với vài ba tế bào gốc và những ống nghiệm, họ có thể tạo ra những “phiên bản” của sự sống giống y như nguyên bản.
 Nuôi cấy giác mạc từ tế bào gốc trong phòng thí nghiệm Bộ môn mô-phôi học, Đại học Y Hà Nội. Ảnh: PV |
Trước đó không ai nghĩ rằng lại có thể dễ dàng nuôi cấy những cơ quan phức tạp đến như thế ngay trong điều kiện phòng thí nghiệm. Điều ngạc nhiên lớn hơn là những cơ quan đó lại có thể hoạt động bình thường, thậm chí còn rất “trơn tru” khi được thay thế vào cơ thể sống. Sắp tới đây, các bệnh viện lớn có thể sẽ không còn phải đau đầu đi tìm kiếm những nguồn hiến, tặng mô và nội tạng cơ thể nữa. Thay vì cấy ghép các mô nội tạng lấy từ thi thể người chết, các bác sĩ có thể đặt hàng với các phòng thí nghiệm và trung tâm sinh học, nơi sản xuất hàng loạt những gì họ cần!
“Thuật giả kim” này cũng hứa hẹn sẽ tạo nên một cuộc cách mạng trong việc điều trị các bệnh thuộc hệ thần kinh trung ương. Dẫu thực tế vẫn chưa có ai thử nuôi cấy não người trong ống nghiệm nhưng khoa học đã thành công trong nỗ lực ghép tế bào não nhân tạo. TS. Michele Levesque – nhà phẫu thuật thần kinh học ở Los Angeles đã tiến hành ca cấy ghép đầu tiên như thế cho người đàn ông 50 tuổi mắc bệnh liệt rung. Ông đã khoan xương hộp sọ bệnh nhân và lấy ra vài ba chục tế bào gốc. Chúng được nhân lên (tới khoảng 6 triệu) và được tiêm thêm một chất hóa học đặc biệt để biến chúng thành tế bào có khả năng sản xuất ra dopamin. Sau khi cấy lô tế bào đã được “tân trang” này vào não, nồng độ hormon dopamin trong não bệnh nhân tăng lên gần 60%. 6 tháng sau ca cấy ghép, sức khỏe bệnh nhân đã được cải thiện rõ rệt và 3 năm sau, bệnh nhân không còn bất cứ dấu hiệu nào của căn bệnh. Thật là một điều kỳ diệu!
Minh Giang (Theo AP)