Tục đoạn là loại cây thảo, cao khoảng 1m hay hơn, rễ mập không phân nhánh, thân có khía dọc và có gai nhỏ, thành hàng. Lá mọc đối phiến lá xẻ sâu thành 3-7 thuỳ bầu dục hay kép, mép có răng, cuống có gai. Cụm hoa hình đầu tròn ở chót thân và nách lá ngọn, đỏ hay lam nhạt, trên cuống dài, bao chung có lá bắc xoan, có mũi nhọn, giữa hoa là các lá bắc như vẩy nhọn, cứng, lá đài 4, tràng có ống với 4 thuỳ, nhị 4, rời nhau, đính trên tràng. Quả bế, dài 15mm.
Cây mọc hoang ở vùng núi cao, khí hậu lạnh, ẩm ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang... và được trồng ở nhiều nơi để làm thuốc. Bộ phận dùng làm thuốc là rễ. Đào lấy rễ, cắt bỏ rễ con và mẩu thân, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô.
Một số đơn thuốc thường dùng:
Hỗ trợ điều trị phong thấp ở người cao tuổi (với biểu hiện mỗi khi thời tiết thay đổi, các khớp đau nhức âm ỉ, người bệnh ít ngủ, trằn trọc, đi lại khó khăn): Tục đoạn 20g, xương bồ 12g, thổ phục linh 16g, tang chi 12g, rễ cỏ xước 12g, rễ bưởi bung 16g, quế 10g, cam thảo 12g. Đổ 1 lít nước, sắc lọc bỏ bã lấy 350ml, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng 7 - 10 ngày là một liệu trình.
Giảm đau lưng, đau mỏi gân xương: Tục đoạn 40g, đậu đen 80g, tang ký sinh 80g, rượu trắng 60ml. Các vị thuốc sao thơm rồi đem ngâm với rượu, sau 7 ngày là dùng được. Uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 15ml.
Sưng đau do té ngã: Tục đoạn 10g, đương quy 12g, ngưu tất 10g, đỗ trọng 12g, địa hoàng 10g, quế bột một thìa cà phê, sắc uống nóng ngày 1 thang. Uống trong 3 ngày.
Cải thiện chứng lãnh cảm ở phụ nữ: Tục đoạn 20g, đuôi lợn 50g, đỗ trọng 20g, ba kích 20g, nhục thung dung 20g, đậu đen 30g. Tất cả hầm nhừ ăn ngày 1 lần. Ăn liền 1 tuần.
An thai: Tục đoạn 20g, trứng gà 2 quả, đỗ trọng 12g. Cho tất cả vào nồi nấu với nước, khi trứng chín bóc vỏ, lại bỏ vào nấu tiếp 1 lúc bắc ra ăn trứng và nước canh. Cách ngày dùng 1 lần. Dùng 3-5 lần.
Chữa sữa không thông, ít sữa sau sinh: Tục đoạn 15g, xuyên sơn giáp (rang cháy), ma hoàng, mỗi vị 6g; đương quy, xuyên khung, mỗi vị 5g; thiên hoa phấn, thông thảo, mỗi vị 9g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống 3-5 ngày.
Bác sĩ Thanh Xuân
