Các nhà tâm lý thường cho là tính cách phụ nữ khác nam giới ở chỗ đàn bà sống bằng tình cảm và trực giác, còn đàn ông có khuynh hướng mạnh mẽ về lý tính và phân tích, vì vậy nên ít có nhà bác học và nhà triết học nữ.
Khi tôi đọc mấy cuốn tiểu thuyết lịch sử của bà Yourcenar (Y-ước-xơ-nar, 1903-1987), một nhà văn có bố Pháp mẹ Bỉ, công dân Mỹ, thì tôi hết sức khâm phục trí tuệ của một phụ nữ.
Nữ văn sĩ Yourcenar (1903-1987).
Viện Hàn lâm Pháp, thành lập từ thế kỷ 17, vốn nổi tiếng là bảo thủ, trong 300 năm không hề bầu một thành viên phụ nữ nào. Mãi đến năm 1980 bà Yourcenar mới là nhà văn nữ đầu tiên bước vào Viện Hàn lâm Pháp.
Viện chỉ bầu công dân Pháp là nam giới. Nhưng từ những năm 1970, Viện đã mở cửa đón người nước ngoài: nhà văn Mỹ Julien Green bầu năm 1971, nhà văn Senegal Senghor bầu năm 1983 và phụ nữ: Marguerite Yourcenar năm 1980 và Jacqueline de Romily năm 1989.
Marguerite Yourcenar thuộc một gia đình quý tộc, sinh tại Bỉ. Bà được giáo dục theo kiểu đại tư sản (học các gia sư tại nhà). Bà hiểu biết rất sâu về văn hóa cổ Hy Lạp - La Mã và nổi tiếng về tiểu thuyết lịch sử. Với một văn phong chính xác, sáng sủa, bố cục chặt chẽ, bà lấy tâm tư và tư duy của người ngày nay thông cảm với người xưa, do đó, truyện vừa cổ điển vừa hiện đại. Hồi ký Hoàng đế Hadrien tái tạo một nhân vật lịch sử La Mã có văn hóa, thích nghệ thuật, chấp nhận trách nhiệm và cái chết, suy nghĩ về hưng phế của nền văn minh. Hoàng đế là người thông minh và tỉnh táo, ông đi kinh lý không mệt mỏi để củng cố đế chế. Ông có tài trị quốc, thạo luật pháp và kinh tế. Dưới ngòi bút sinh động của Yourcenar, một người chết cách đây 18 thế kỷ tâm sự với độc giả về thời thanh niên, sự say mê văn hóa Hy Lạp, tình bạn đối với vợ Hoàng đế Trajan, những phân vân khi sắp lên ngôi, nỗi đau buồn khi một bầy tôi yêu quý tự sát... Khi ông đã có tuổi, ông suy nghĩ nhiều về con người, về nhiều vấn đề. Văn phong bình thản, phảng phất buồn.
Cuốn tiểu thuyết Giai đoạn luyện chất cuối cùng miêu tả qua nhân vật hư cấu Zenon mang tính nhân văn thế kỷ XVI: giải phóng con người khỏi ách tôn giáo mù quáng, tìm hiểu chân lý và cuộc sống.
Tác phẩm cuối cùng của Yourcenar là Tiếng nói của vạn vật trong đó có trích Trang Tử.
Bà Yourcenar chết năm 84 tuổi. Theo di chúc của bà, thi hài được đốt thành tro, gói vào chiếc khăn quàng bà thích và đặt vào trong giỏ bà thích, đem chôn ở nghĩa địa trên một hòn đảo bà thích.
Sau đây là một số suy nghĩ của Yourcenar:
Truyền thống dân gian quả không nhầm về một điều này: người ta cho tình yêu là một hình thức nhập môn phái, một điểm gặp nhau giữa cái bí mật và cái thiêng liêng.
Không ai biết rõ là người sống để rồi chết, hay chết để được tái sinh.
Công cuộc xây dựng có nghĩa là cộng tác với mặt đất, là đặt dấu vết của con người lên cảnh vật sẽ bị thay đổi, cũng là đóng góp vào sự thay đổi dần dần, là cuộc sống của các thành phố.
Thời đại chúng ta biết rõ hơn hết thảy mọi người về những khiếm khuyết và tồi tệ, có thể một ngày kia sẽ được coi là một trong những thời đại hoàng kim của nhân loại do sự so sánh, đối lập.
Nhà thơ đưa chúng ta đến một thế giới bao la hơn hoặc đẹp đẽ hơn, sôi nổi hoặc êm đềm hơn là thế giới hiện tại của chúng ta, do đó là một thế giới khác hẳn và thực tế ta không sống ở đó.
Các sử gia đề ra cho dĩ vãng những truyền thống quá hoàn tất cùng hàng loạt nguyên nhân và kết quả chính xác và quá rõ ràng nên không bao giờ có thể hoàn toàn có thực.
Chính vì sự thù ghét, sự ngu xuẩn, sự mê sảng đưa đến những kết quả lâu dài, ta không hiểu tại sao sự sáng suốt công lý, tình thương người lại không để lại những kết quả của chúng.
Tôi đã từng biết rằng cái thiện cũng như cái ác chẳng qua chỉ là kết quả của thói quen, rằng cái tạm thời sẽ kéo dài, rằng cái bên ngoài sẽ nhập vào cái bên trong, rằng cái mặt nạ lâu ngày sẽ thành bộ mặt thật.
Ông ta đã đi tới một thời điểm của cuộc đời, khác nhau tùy từng người, thời điểm mà người ta buông trôi theo quỷ sứ hay thiên thần, người ta tuân theo một quy luật huyền bí khiến người ta tự hủy hoại hay tự vượt lên bản thân.
Chúng ta hãy cố gắng mở mắt mà đi vào cõi chết.
Mỗi niềm vui trong sáng là một vết tích của thiên đường.
Sẽ có một ngày, Thượng đế sẽ xóa trong tâm hồn con người tất cả những quy luật không xuất phát từ yêu thương.
