Thời kỳ đầu bảo lưu văn nghệ Phục hưng Pháp, cuốn tiểu thuyết phiêu lưu trào phúng Gargantua (Gar’găng-chuy-a) và Pantagruel (Păng-ta-gruy-en’) của Rabelais là một tiếng cười oang oang đả kích vào nhân sinh quan tôn giáo mê muội thời trung cổ, một nhân sinh quan đề cao tôn giáo (thần quyền, ngu dân và cuồng tín, mê tín dị đoan, giáo dục kinh viện nhồi sọ, tu sĩ ăn bám). Ông ca ngợi những quan điểm nhân văn chủ nghĩa (con người là trung tâm vũ trụ, yêu trần thế, tò mò, học hỏi, hành động, tin vào khả năng con người phát triển vô hạn, đạo lý dựa vào tự nhiên và lý trí). Bằng một ngôn ngữ phóng túng, pha lẫn uyên bác học giả và màu sắc dân gian, ông đã tạo ra nhiều tình huống và nhân vật khôi hài hoặc điển hình sâu sắc: Panurge (Pan-nuyr’-giơ), Anh chàng láu cá, Tu viện Abbaye de Théleme (Te-le-mơ). Một tập thể sống không gò bó.
Nhà văn Pháp thời kỳ Phục hưng Rabelais. (1494-1553).
Rabelais (Ra - bơ - le, 1494-1553) là nhà văn nhân văn chủ nghĩa Pháp, ông là con một luật sư. Ông học rộng: giáo dục kinh viện ở tu viện, làm tu sĩ dòng Francicain (Ph-răng-xi-canh) và dòng Bénédictin (Bê-nê-đích-tanh); giao thiệp với nhiều nhà nhân văn, nghiên cứu văn học cổ Hy Lạp - La Mã. Năm 1530, ông bỏ tu đi học y. Năm 1536 ông lại vào tu viện làm linh mục, nhưng vẫn làm cả nghề y. Ông được Hồng y giáo chủ Du Bellay (Đuy Be-lây) che chở nên khỏi bị nhà thờ Công giáo truy nã vì viết sách chống đối. Ông theo Du Bellay đi Roma nhiều lần. Ông nổi tiếng do cuốn tiểu thuyết phiêu lưu trào phúng Gar’găng-chuy-a và Păng-ta-gruy-en’, tác phẩm gồm 5 tập (1532-1564) kể về hai người khổng lồ. Tập I kể về vua khổng lồ Gargantua, khi ra đời Gargantua đã đòi uống ngay. Lớn lên đi Paris học, Gargantua chơi nghịch buộc chuông nhà thờ Đức Bà vào cổ ngựa làm nhạc. Chiến tranh nổ ra, tu sĩ Gean (Giăng) đánh giặc, được Gargantua thưởng công, cho tu viện Théleme (Te-le-mơ) làm theo khẩu hiệu “thích gì làm nấy”. Các tập sau kể chuyện con trai Gargantua. Tập II, khi con Gargantua là Pantagruel ra đời, Gargantua không biết nên cười hay nên khóc vì vợ đẻ xong thì chết. Pantagruel lớn lên đi học nhiều thứ và làm quen với Panurge (Pa-nuyr’-giơ), một gã đa mưu, láu lỉnh. Tập III: Panurge không biết có nên lấy vợ hay không, hỏi nhiều người mà không xong, Panurge cùng Pantagruel bèn đi hỏi lời phán truyền của cái chai thần. Tập IV: Trong cuộc hành trình, gặp bão, chế giễu La Mã và bọn tu sĩ lười biếng. Tập V: Giễu cợt nha lại, quan tòa. Hành hương tới nơi, lời phán truyền của “chai thần” là “Trinch” nghĩa là “hãy uống đi” (có thể nghĩa là: hãy say sưa tri thức, khoa học).
Sau đây là vài suy nghĩ của Rabelais:
Ăn quen thì thèm ăn mãi.
Khoa học mà không có lương tâm thì chỉ hủy hoại tâm hồn.
Hãy hạ màn đi, thế là vở kịch đã diễn xong.
Các tu sĩ ấy chỉ theo quy tắc này: nhân tâm tùy thích.
Nên viết về cái cười hơn là về nước mắt, bởi vì cái cười mới là cái riêng của con người.
Quần áo không làm nên thầy tu. Có kẻ mặc y phục tu sĩ, mà bên trong chẳng có gì là tu sĩ.
Cứ ăn đi rồi sẽ thấy thèm ăn. Hangest du Mars nói: uống vào sẽ hết khát.
Đối với Thượng đế không có gì là không thể làm được, và nếu Thượng đế muốn thì từ nay trở đi, phụ nữ sẽ sinh con qua lỗ tai.
Nghèo túng bao giờ cũng đi cùng với kiện tụng.