Thời kháng chiến chống Pháp, trong núi rừng chiến khu Việt Bắc, tôi có dịp làm bạn với Erwin Borcher (tên Việt Nam là Chiến sĩ), một trí thức Đức chống phát xít, bỏ đội quân Lê Dương Pháp sang hàng ngũ ta từ trước Cách mạng tháng Tám 1945. Hiểu biết rộng, ông lại có tâm hồn nghệ sĩ. Ông thường bảo tôi: “Mỗi buổi sáng dậy, bao giờ tôi cũng ngắm một cái gì đẹp để vui cả ngày”.
Nhà thơ Keats John ( 1795-1821).
Câu nói ấy thường khiến tôi nhớ đến câu thơ của thi sĩ Anh Keats: “Một vật phẩm đẹp là một niềm vui bất tận” (A thing of beauty is a joy forever).
Tôn thờ cái đẹp, cái đẹp cổ điển, ông mất rất sớm, vào tuổi 26, gần như Vũ Trọng Phụng mất năm 27 tuổi.
Keats John (Kít-xơ, 1795-1821) là nhà thơ Anh. Sinh tại London, mất tại Roma (Rô-ma), Ý. Ông là con một người coi chuồng ngựa, mồ côi cha từ năm lên 9, mẹ ông chết vì bệnh lao khi ông 14 tuổi. Ông thích đọc sách thần thoại Hy Lạp và cổ điển. Ông theo một bác sĩ phẫu thuật để học y; yêu một cô gái 17 tuổi một cách vô vọng vì biết mình bị lao. Mùa đông năm 1816, ông bỏ nghề y và xuất bản tập thơ đầu, ít được chú ý. Cùng Byron, Shelley, ông là một nhà thơ thuộc thế hệ lãng mạn Anh thứ hai. Bản trường ca En-đi-my-ơn’ của ông (1818) kể một chuyện cổ Hy Lạp về nữ thần mặt trăng yêu Endymion, cho chàng ngủ một giấc vĩnh viễn; ông bị báo chí phê phán và chế giễu. Năm 1820, tập thơ thứ ba của ông ra đời gồm những tác phẩm hay nhất: La-mo-ơ và Hai-pi-ri-ơn’ nói về đời sống cổ Hy Lạp, I-dơ-be-lơ, Thơ ca ngợi chim sơn ca, Thơ ca ngợi cái bình Hy Lạp, Thơ ca ngợi mùa thu. Năm 1820, ông đi Ý để chữa bệnh lao và mất tại đó. Ông có tư tưởng tự do cấp tiến, ủng hộ Cách mạng Pháp 1789; chịu ảnh hưởng của hai nhà thơ Anh Spenser và Milton và thần thoại cổ Hy Lạp, ông tôn sùng cái đẹp, ông cho là Tuyệt mỹ thống nhất với Chân lý. Tôn sùng hình thức và hình ảnh. Ông có trí tưởng tượng phong phú, sử dụng một ngôn ngữ nhiều âm hưởng. Để lại một số bài thơ được đánh giá là hay nhất của văn học Anh.
Sau đây xin trích một số câu thơ (dịch lấy tứ) của Keats:
Chất thơ của mặt đất không bao giờ chết
Chất thơ của trái đất không bao giờ cạn
*
Nơi đây yên nghỉ một người mà tên được viết trên làn sóng.
*
Ước gì ta được một ngụm rượu vang
Ướp lạnh lâu ngày sâu trong đất,
Một thứ rượu ngát hương hoa và xanh đồng nội,
Tỏa hương từ những vũ điệu và những bài ca từ miền Nam,
Tràn ngập niềm vui ấm áp của mặt trời.