Hẹp bao quy đầu (HBQĐ) là bệnh thường gặp không chỉ ở trẻ em và ngay cả người lớn cũng có thể bị. Người trưởng thành HBQĐ là do từ lúc còn bé đã bị rồi nhưng không phát hiện, hoặc người nhà không để ý cho đến khi tuổi trưởng thành thấy nhiều điều bất tiện xảy ra mới đi khám bệnh.
Khi nào gọi là HBQĐ?
Khi mới lọt lòng, nhiều trẻ đã có hiện tượng HBQĐ. Đây là hiện tượng HBQĐ sinh lý, do bao quy đầu không tụt xuống được gây nên hiện tượng dính bao quy đầu với quy đầu. Bình thường các trẻ khác không bị HBQĐ là do khi dương vật cương lên (do phản xạ tự nhiên hoặc phản xạ đi tiểu) mà có sự co kéo làm cho bao quy đầu của trẻ tuột xuống, quy đầu lộ ra và không gây HBQĐ. Hầu hết các trẻ em trai khoảng 3 tuổi là bao quy đầu tụt xuống trọn vẹn, chỉ có một tỷ lệ nhất định (khoảng 1%) bao quy đầu bị dính vào quy đầu không tụt xuống được, gọi là HBQĐ. Trong những năm đầu của tuổi sơ sinh, khi cơ thể trẻ phát triển dần lên thì dương vật của bé cũng phát triển theo và bắt đầu có sự bài tiết và bong ra các tế bào chết của thượng bì da bao quy đầu, các tế bào thượng bì bong ra, tích tụ lại tạo thành chất màu trắng nằm ngay ở da bao quy đầu. Chất màu trắng này càng ngày càng nhiều nếu trẻ không bị HBQĐ thì chúng sẽ bị trôi đi qua các lần tắm, rửa, nếu bị HBQĐ thì chất cặn này càng ngày càng tích tụ lại và rất dễ nhiễm trùng.
Tác hại của HBQĐ
Do trẻ bị HBQĐ nhưng bố mẹ không để ý hoặc không biết nên không chú ý, chỉ khi trẻ mắc một số bệnh mà khi khám bệnh thầy thuốc mới cho biết là cháu bị HBQĐ và đó là tác hại của việc HBQĐ mà không biết để xử lý sớm.
 Phẫu thuật tách bao quy đầu |
Khi HBQĐ thì hiện tượng ứ đọng nước tiểu mỗi lần đi tiểu, da bao quy đầu sẽ căng phồng lên vì lỗ chảy rất bé nước tiểu không tống ra kịp, sau một thời gian nước tiểu mới chảy ra hết. Nước tiểu cứ bị ứ đọng nhiều lần và kéo dài nhiều ngày, nhiều tháng, nhiều năm, thêm vào đó là việc trẻ không được vệ sinh tốt vùng bao quy đầu và quy đầu thì rất dễ nhiễm trùng bao quy đầu. Khi bao quy đầu bị viêm nhiễm sẽ tấy đỏ, xuất tiết, kết hợp với các tế bào thượng bì bong ra và đọng lại có màu trắng, có hạt hơi rắn ở xung quanh rãnh quy đầu và ngay cả ở quy đầu làm cho trẻ đi tiểu khó, đau.
Tiểu dắt: do HBQĐ và bị viêm nhiễm gây đau nên trẻ không đi tiểu hết nước tiểu mà bị gián đoạn gọi là tiểu dắt. Nhiều trường hợp do bố mẹ, cô nuôi trẻ không hề biết về bệnh HBQĐ nên mắng trẻ và cứ tưởng cháu thích đi tiểu làm cho cô nuôi trẻ phiền lòng.
Ở người trưởng thành mà vẫn bị HBQĐ thì khi dương vật cương lên do phản xạ hay do buồn tiểu sẽ gây đau. Ngược lại, do đau cũng làm cho dương vật không cương cứng được ảnh hưởng đến sinh hoạt vợ chồng (đối với những người đã có gia đình). Hiện tượng tiểu dắt, viêm nhiễm bao quy đầu bởi sự kết hợp của chất cặn của tế bào thượng bì bong ra và vi khuẩn cũng rất có khả năng xảy ra ở người trưởng thành.
Gây viêm đường tiết niệu ngược dòng: do nước tiểu bị ứ đọng nhiều lần và dài ngày kèm theo luôn luôn có các chất cặn bã của tế bào thượng bì da bao quy đầu bong ra, gây hiện tượng viêm nhiễm và viêm ngược dòng đường tiết niệu rất nguy hiểm, ví dụ như gây viêm bàng quang, viêm thận. Đây là những bệnh lẽ ra không đáng mắc phải nếu biết điều trị sớm bệnh HBQĐ.
Nếu biết HBQĐ mà không được phẫu thuật tách, bóc sớm thì về sau khi có gia đình còn có những hậu quả xấu hơn như rối loạn xuất tinh ảnh hưởng đến hạnh phúc lứa đôi, đặc biệt có thể có hậu quả xấu là bị ung thư dương vật. Người ta thấy trong số người bị ung thư dương vật thì bệnh nhân có HBQĐ chiếm tỷ lệ cao hơn những bệnh nhân không bị HBQĐ.
Nên làm gì khi nghi trẻ bị HBQĐ?
Khi có hiện tượng bất thường về đi tiểu của trẻ hoặc khi tắm cho trẻ không thấy quy đầu hoặc nghi ngờ HBQĐ thì nên cho trẻ đi khám bệnh. Đối với người trưởng thành nếu thấy bao quy đầu không tụt xuống được, tiểu khó, nước tiểu ứ đọng, khi dương vật cương thấy đau… cũng cần đi khám để xác định và xử lý càng sớm càng tốt.
Cần vệ sinh bao quy đầu hàng ngày cho trẻ mỗi khi tắm, rửa. Cần lộn bao quy đầu ra và dùng vòi nước sạch cho chảy nhẹ nhàng vào rãnh quy đầu, cho đến khi thấy các chất cặn bẩn có màu trắng đã hết thì cho bao quy đầu trở về vị trí ban đầu. Những ngày đầu, lần đầu vệ sinh bao quy đầu cho trẻ, nhất là lúc lộn bao quy đầu ra làm cho trẻ sẽ khó chịu, thậm chí kêu đau, khóc thét, vì vậy cần động viên trẻ và làm thật nhẹ nhàng, từng bước một để những lần sau trẻ không sợ và với trẻ lớn có thể hướng dẫn kỹ cho trẻ thì trẻ cũng có thể tự làm được các thao tác đơn giản này.
Khi đã được bác sĩ khám và xác định bị HBQĐ thì nên phẫu thuật càng sớm càng tốt, muộn lắm là trước 15- 16 tuổi (tuổi dậy thì của con trai). Theo khuyến cáo của một số tác giả nước ngoài thì nếu vệ sinh hàng ngày và dùng nước vòi rửa sạch chất cặn, bẩn thì có thể tránh được phẫu thuật nhưng tỷ lệ khỏi hẳn không cao, bởi vì làm như vậy có thể giải quyết được hiện tượng dính bao quy đầu vào quy đầu và rửa sạch chất cặn bẩn, nhưng không giải quyết được việc nới rộng bao quy đầu để bao quy đầu tụt xuống một cách dễ dàng, làm cho quy đầu lộ ra tránh ứ đọng khi tiểu và tránh đau khi dương vật cương cứng.
Khi đã được phẫu thuật rạch bao quy đầu (phải do bác sĩ chuyên khoa ngoại thực hiện), các ngày về sau cũng cần chống nhiễm khuẩn và vệ sinh sạch sẽ bao qui đầu như đã trình bày ở phần trên để tránh hiện tượng bao quy đầu dính lại và nhiễm trùng. Bởi vì, khi bao quy đầu bị dính lại và có kèm nhiễm trùng thì việc giải quyết bóc tách bao quy đầu lại có phần phức tạp, nhất là làm cho trẻ đau và sợ hãi khi mỗi một lần bóc tách lại.
TS.BS. MAI HƯƠNG