Thuốc sát khuẩn là thuốc có tác dụng ức chế sự phát triển của vi khuẩn khi bôi trên bề mặt của mô sống trong những điều kiện thích hợp. Khác với kháng sinh hoặc các hóa trị liệu dùng đường toàn thân, các thuốc này ít hoặc không có độc tính đặc hiệu. Tác dụng kháng khuẩn phụ thuộc vào nồng độ, nhiệt độ và thời gian tiếp xúc: nồng độ rất thấp có thể kích thích sự phát triển của vi khuẩn, nồng độ cao hơn có thể ức chế và nồng độ rất cao có thể diệt khuẩn.
Một số thuốc sát khuẩn thông thường:
 |
Iod được dùng như thuốc sát khuẩn và tẩy uế. Có các sản phẩm: Cồn iod (khi dùng có thể gây kích ứng da, sót và nhuộm màu da), povidon - iod (hiện được dùng nhiều vì vững bền hơn cồn iod ở nhiệt độ môi trường, ít kích ứng mô, ít ăn mòn kim loại).
Clo: Clo có tác dụng diệt khuẩn trên nhiều chủng, trừ vi khuẩn lao có sức đề kháng 500 lần mạnh hơn. Hiện clo không còn được dùng như một thuốc sát khuẩn vì có tác dụng kích ứng và bị mất hoạt tính bởi các chất hữu cơ do chúng dễ kết hợp với các chất hữu cơ. Tuy nhiên, nó còn được dùng nhiều làm thuốc tẩy uế và khử trùng nước vì giá thành hợp lý. Chế phẩm thường dùng là cloramin T.
Các chất ôxy hóa: Thường dùng là nước ôxy già (peroxyd hydro -H2O2), thuốc tím (KMnO4). Do có tác dụng ôxy hóa, tạo gốc tự do, nên các thuốc này làm tổn hại màng vi khuẩn, ADN và một số thành phần chủ yếu khác của tế bào.
- Nước ôxy già 3 - 6% có tác dụng diệt khuẩn và virut, ở nồng độ cao hơn (10 - 25%) có tác dụng diệt được bào tử. Khi tiếp xúc với mô sẽ giải phóng ôxy phân tử. Không thấm vào mô nên chỉ dùng để súc miệng và rửa các vết thương.
Nước ôxy già độc với nguyên bào sợi nên có thể làm chậm liền sẹo vết thương. Vì vậy không dùng nước ôxy già để rửa các vết thương sâu có rách nát vì có thể tạo hơi ở dưới da sẽ gây nguy hiểm.
- Thuốc tím: Với nồng độ 1/10.000 có tác dụng diệt nhiều loại vi khuẩn trong 1 giờ. Nồng độ cao hơn dễ kích ứng da. Thường dùng rửa các vết thương ngoài da có rỉ nước.
BS. Nguyễn Bích Ngọc