Theo y học cổ truyền, cá ngựa vị ngọt, mặn, tính ấm, không độc, đi vào can thận.Tác dụng ôn thận tráng dương, điều khí hoạt huyết, tán kết tiêu viêm. Thường dùng hỗ trợ điều trị liệt dương, di tinh di niệu, thần kinh suy nhược,…
Cá ngựa còn có tên khác là hải mã, thủy mã, mã đầu ngư,… Hình dáng thân dẹt bên, khá dày, cấu tạo bởi các đốt xương vòng.Đầu giống đầu ngựa, nằm ngang vuông góc với thân hoặc gập xuống, đỉnh có chùm gai. Miệng dài như một cái vòi, không có răng, hai mắt lõm sâu. Đuôi dài, xoắn tròn về phía trước, không vây. Màu sắc thường là vàng, trắng, vàng nâu có khi pha đỏ, xanh đen.
Cá ngựa có nhiều loài như cá ngựa gai, cá ngựa lớn, cá ngựa thân trắng… đều có thể dùng làm thuốc.Vị thuốc là toàn thân bỏ ruột phơi khô. Vào mùa hạ, thu, bắt cá ngựa về rửa sạch, loại bỏ màng da, bỏ ruột, uốn cong đuôi rồi phơi khô, thường buộc lại từng đôi một (1 con đực, 1 con cái). Cá ngựa loại to, đầu đuôi đầy đủ, không có sâu mọt là loại tốt.
Một số đơn thuốc thường dùng:
Bổ thận, tráng dương: Cá ngựa 10g, tôm nõn 15g, 1 con gà trống nhỏ, một ít rượu, hành, gia vị, nước. Gà trống làm sạch, bỏ nội tạng, sau đó chặt miếng.Cá ngựa, tôm nõn rửa sạch, ngâm nước sôi khoảng 10 phút.Cho cả 3 thứ vào nồi hầm nhừ.Dùng thường xuyên có tác dụng bổ thận, tráng dương.
Hỗ trợ điều trị di tinh, yếu sinh lý:Cá ngựa một cặp, đại hồi 6g, dâm dương hoắc 6g, khởi tử 12g, câu kỷ tử 10g. Ngâm các nguyên liệu trên vào nửa lít rượu trắng, ngâm trong 1 tháng là dùng được. Mỗi ngày uống 30ml.
Hỗ trợ điều trị liệt dương: Cá ngựa 30g, nhân sâm 30g, cốt toái bổ 20g, long nhãn 20g. Tất cả cắt nhỏ, ngâm với 1 lít rượu trong 7-10 ngày, ngâm càng lâu càng tốt. Ngày uống 20-40ml, có thể pha thêm mật ong. Hoặc: Cá ngựa 2-4 con, gạo tẻ 100g. Cá ngựa làm sạch, cắt nhỏ, nấu chín, rồi cho gạo tẻ vào, nấu thành cháo, ăn ngày 1 lần.
Hỗ trợ điều trị hen suyễn, khò khè: Cá ngựa 5g, đương quy 10g, sắc với 200ml nước còn nấu còn lại 50-70ml nước thuốc. Uống 1 lần trong ngày.
Hỗ trợ điều trị viêm thận mạn tính: Cá ngựa 1 con, bầu dục lợn 1 quả. Cá ngựa rửa sạch, cắt nhỏ, rang chín vàng giòn, tán thành bột. Bầu dục lợn bổ đôi, rửa sạch, cho bột cá ngựa vào, rồi đem hấp cách thủy.Ăn hết trong ngày, dùng liền 15-20 ngày.
Lưu ý: Không dùng cho phụ nữ có thai, người âm hư hoả vượng, cảm cúm sốt nóng.
Lương y Nguyễn Văn Quyết
