Viêm khớp dạng thấp (VKDT) có thể bắt đầu từ tuổi 30 trở đi, trong đó nữ giới mắc bệnh nhiều hơn nam giới. VKDT thường hay gặp nhất là khớp bàn tay, cổ tay, khớp bàn - ngón tay, khớp bàn chân, khớp ngón chân, khớp gối.
Cho đến nay, nguyên nhân gây nên bệnh VKDT chưa được khẳng định một cách chắc chắn nhưng có nhiều giả thuyết cho rằng đây là bệnh tự miễn. Bởi vì, có những bằng chứng cho thấy rằng có vai trò quan trọng của các đáp ứng miễn dịch (miễn dịch dịch thể và miễn dịch qua trung gian tế bào), của các cytokines, các lympho T, yếu tố cơ địa. Ngoài ra yếu tố di truyền cũng có vai trò trong nguyên nhân gây VKDT (ở một tỉ lệ nhất định mẹ truyền cho con gái).
Biến chứng của VKDT là gây co quắp các ngón tay
Đặc điểm của bệnh
Triệu chứng viêm và đau khớp, có khoảng 85% số ca bắt đầu từ từ, tăng dần, 15% đột ngột với các dấu hiệu viêm khớp cấp.
Đa số bắt đầu viêm một khớp, đó là một trong các khớp bàn tay, cổ tay, bàn ngón, khớp gối. Kéo dài từ vài tuần đến vài tháng rồi chuyển qua giai đoạn toàn phát gây viêm đau nhiều khớp. Vị trí thường gặp sớm nhất ở cổ tay, bàn ngón, ngón gần nhất là ngón 2 và ngón 3, sau đó ở chi dưới là khớp gối, cổ chân, bàn - ngón, ngón chân và xuất hiện muộn là khớp khuỷu tay, khớp vai, khớp háng, đốt sống cổ, thái dương hàm, ức đòn. Tính chất sưng, đau có xu hướng lan ra 2 bên và đối xứng. Có thể có sốt nhẹ, da xanh, ăn ngủ kém, gầy, rối loạn thần kinh thực vật. Thông thường có ít nhất 3 khớp trong số các khớp này bị sưng và đau. Đặc trưng nhất là các khớp sưng, đau đối xứng nhau. Khớp sưng, đau nhiều vào ban đêm, sáng sớm lúc mới ngủ dậy hoặc lúc thời tiết chuyển mùa (từ nóng sang lạnh hoặc ngược lại). Bên cạnh đó, triệu chứng cứng khớp thường xuất hiện vào sáng sớm lúc vừa ngủ dậy.
Xét nghiệm sẽ thấy tốc độ máu lắng, tỉ lệ CRP (C- Reactive Protein) tăng cao, đặc biệt là yếu tố dạng thấp RF (Rheumatoid Factor) dương tính. Chụp X-quang thấy có hình ảnh biến đổi xương (mất vôi, hình dải hoặc xói mòn hoặc khuyết xương hoặc hẹp khe khớp hoặc dính khớp.
Biến chứng
Biến chứng của VKDT là gây co quắp các ngón tay, hạn chế chức năng vận động, teo cơ và có thể bị tàn phế (khoảng từ 10 - 15%). Cần chẩn đoán phân biệt với một số bệnh có triệu chứng hơi giống VKDT, đó là đau nhức xương hoặc mỏi cơ hoặc mỏi khớp, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp phản ứng, viêm khớp vẩy nến, lupus ban đỏ hệ thống, đặc biệt là thoái hóa khớp. Đây là triệu chứng của những bệnh thuộc về khớp nhưng phản ứng huyết thanh về yếu tố RF âm tính, viêm khớp không đối xứng ở một hoặc nhiều khớp và các bệnh này thường gặp ở nam giới. Ở người cao tuổi, bệnh rất dễ nhầm với bệnh thoái hóa khớp, bệnh gút.
Chụp X-quang thấy có hình ảnh biến đổi xương
Điều trị như thế nào?
Khi nghi ngờ bị bệnh VKDT, cần đi khám bác sĩ, tốt nhất là khám bác sĩ chuyên khoa xương khớp và điều trị tích cực theo chỉ định của bác sĩ khám bệnh. Nguyên tắc điều trị là dùng thuốc giảm đau, chống viêm (Aspirin, corticoid, không steroid) và thuốc ức chế cox 2 (celebrex). Tất nhiên liều lượng, cách sử dụng phải có đơn thuốc của bác sĩ khám bệnh. Người bệnh không tự mua thuốc để dùng. Nên có sự kết hợp chặt chẽ giữa nội khoa, vật lý liệu pháp, phục hồi chức năng. VKDT là bệnh mạn tính kéo dài hàng chục năm, đòi hỏi quá trình điều trị phải kiên trì, liên tục có khi đến hết cả đời.
Triệu chứng viêm và đau khớp, có khoảng 85% số ca bắt đầu từ từ, tăng dần
Lời khuyên của thầy thuốc
Phòng bệnh bao giờ cũng hơn chữa bệnh. Vì vậy, người cao tuổi cần vận động cơ thể một cách thường xuyên, đều đặn hàng ngày và vận động thật nhẹ nhàng nhằm tránh biến dạng khớp, cứng khớp, teo cơ. Mỗi buổi sáng lúc mới ngủ dậy và trước lúc đi ngủ buổi tối, nên xoa bóp cơ khớp, tốt nhất là xoa thêm một số dầu làm nóng da, giãn mạch máu để máu lưu thông tốt đến các cơ xương khớp, dây chằng (dầu gió, dầu khuynh diệp, Deefheat…). Thời gian xoa bóp tốt nhất từ 10 - 15 phút. Cần có chế độ ăn, uống hợp lý, ăn các loại thực phẩm giàu canxi (tôm, cua), ăn nhiều rau, củ, đậu, đỗ, giá đỗ. Cần ngủ đủ ngày khoảng từ 7 - 8 tiếng đồng hồ.
Hàng tháng nên đi khám bệnh theo định kỳ để bác sĩ theo dõi tình trạng sức khỏe của mình thuận lợi hơn.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU
