Gọi là bệnh phụ khoa thông thường khi có nhiễm khuẩn ở hệ sinh sản nữ, kể từ viêm âm hộ, âm đạo, cổ tử cung cho đến tử cung và 2 phần phụ (gồm vòi trứng và buồng trứng). Khi tử cung và 2 phần phụ nhiễm khuẩn nặng còn gọi là bệnh nhiễm khuẩn vùng tiểu khung. Tùy thuộc vào từng bộ phận bị bệnh và tùy mức độ nặng nhẹ mà có các dấu hiệu và triệu chứng khác nhau nhưng khi có nhiễm khuẩn ở cơ quan sinh sản thường có bệnh cảnh: sốt, gai rét - đau vùng hố chậu (bụng dưới) - ngứa - xuất tiết âm đạo.
Sự tiết dịch âm đạo là một tín hiệu rất quan trọng để biết mức độ lành mạnh của âm đạo, giữ cho âm đạo ẩm ướt, làm sạch và tự bảo vệ để không bị nhiễm các vi khuẩn gây bệnh. Dịch tiết âm đạo bình thường có màu trong suốt đến trắng sữa và gần như không mùi. Sự thay đổi chút ít trong chu kỳ là hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên khi sự tiết dịch có thay đổi rõ rệt về màu sắc, tính chất hoặc có mùi thì đó có thể là dấu hiệu bệnh lý. Lúc này sự tiết dịch gọi là khí hư (còn gọi là huyết trắng). Biết nhận xét sự xuất tiết âm đạo không bình thường là biết khi nào hệ vi sinh âm đạo bị mất cân bằng.
Xuất tiết âm đạo nhiều do những nguyên nhân nào?
Có thể gặp trong nhiều tình huống:
- Khi mang thai: Sự tràn ngập hormon trong cơ thể làm tăng niêm dịch cổ tử cung. Cơ thể giữ nước. Tình trạng máu bị pha loãng. Mô âm đạo dễ nhiễm khuẩn hơn so với khi không mang thai. Tăng xuất tiết âm đạo khi có thai nhưng dịch bình thường về màu sắc và tính chất, đó chỉ là một phản ứng của sự thay đổi hormon trong cơ thể.
- Dùng viên thuốc tránh thai: Có thể do các viên thuốc tránh thai ngăn cản sự bài tiết niêm dịch âm đạo do hormon gây ra. Như vậy, viên thuốc tránh thai đã làm mất tác dụng của hormon cơ thể.
- Thiếu máu, suy nhược cơ thể cũng gây xuất tiết âm đạo nhiều và lỏng như nước.
- Xuất tiết nhiều vào thời điểm khoái cực, hiệu quả của cảm xúc tình dục, do tuyến Skene (được coi là tuyến tiền liệt của nữ) ở âm hộ tiết ra và chính dịch xuất tiết này cũng tham gia vào việc làm trơn ướt âm đạo.
- Thời kỳ rụng trứng giữa chu kỳ kinh thường tăng xuất tiết âm đạo.
 |
Chỉ những trường hợp sau mới do nguyên nhân bệnh lý (thường gọi là khí hư hay huyết trắng):
- Chất xuất tiết âm đạo có màu trắng như bột và ngứa: Có thể bị viêm âm đạo do nấm, hay phối hợp với trùng roi. Bình thường trong môi trường âm đạo vẫn có vi khuẩn lành tính tạo ra độ toan nhẹ cho âm đạo để khống chế sự phát triển của nấm Candida albicans. Bất cứ nguyên nhân nào tiêu diệt vi khuẩn âm đạo tạo ra độ toan đều làm cho nấm phát triển, ví dụ dùng thuốc kháng sinh dài hạn, thường xuyên thụt rửa âm đạo, xịt nước hoa...
- Chất xuất tiết âm đạo có màu xanh hơi vàng và có mùi hôi: Nếu kèm đau bụng dưới thì cần đi khám ngay vì có thể do nhiễm khuẩn cấp ở tử cung, ở 2 vòi trứng và các mô xung quanh (nên gọi là viêm tiểu khung). Bệnh lý này có thể không có nguyên nhân rõ ràng nhưng thường lan truyền từ âm đạo, từ quan hệ tình dục, đôi khi từ dụng cụ tử cung hoặc sau nạo thai, sảy thai. Triệu chứng thường gặp nhất là xuất tiết âm đạo có màu sắc bất thường, mùi hôi (có khi như mủ), đau vùng bụng dưới, sốt (không thường xuyên). Ngoài ra, có thể có: gai rét, ra kinh không đều hay ra máu giữa kỳ, đau bụng kinh nhiều hơn, mất kinh, đau vào thời điểm rụng trứng nhiều hơn, đau khi quan hệ tình dục, ra máu sau quan hệ tình dục, đau vùng thắt lưng, mỏi mệt, ăn kém ngon, buồn nôn, có thể kèm nôn hoặc không, đái vặt nhiều lần, đái buốt, dễ đau khi đụng chạm vào vùng tiểu khung.
- Xuất tiết âm đạo nhiều, hôi, kèm theo ngứa, rát: Có thể bị viêm âm đạo do trùng roi Trichomonas.
- Khi mất cân bằng hệ vi sinh: Tức là bị loạn khuẩn âm đạo, nếu lại thêm cả nhiễm khuẩn sẽ làm viêm âm đạo do loạn khuẩn. Biểu hiện của rối loạn này là các khó chịu như ngứa, đau rát hay mùi hôi. Chất xuất tiết bốc mùi cá ươn khi rỏ 1 giọt thuốc tím.
- Chất xuất tiết đỏ hay có màu nâu và/hoặc đôi khi có ra máu giữa kỳ: Cần đi khám để loại trừ ung thư cổ tử cung. Bệnh nguy hiểm này thường không có những dấu hiệu hay triệu chứng sớm, vì thế điều quan trọng là cần xét nghiệm tế bào âm đạo - cổ tử cung ít nhất mỗi năm 1 lần cho phụ nữ từ độ tuổi 40 trở lên, người có yếu tố nguy cơ còn cần làm sớm hơn (gia đình có người đã từng bị ung thư, quan hệ tình dục sớm, nhiều bạn tình bị viêm nhiễm âm đạo do HPV). Khi đã xuất hiện các dấu hiệu thì có thể bệnh đã tiến triển. Các dấu hiệu và triệu chứng: ra khí hư bất thường (không phải vào ngày có kinh). Ra máu âm đạo ít, ngoài kỳ kinh. Đau và ra máu khi quan hệ tình dục. Bệnh cảnh nói trên chưa hẳn đã là do ung thư nhưng cần gặp thầy thuốc để xác định. Hiện nay, ở nước ta đã có chương trình tầm soát ung thư cổ tử cung bằng việc làm phiến đồ tế bào âm đạo và phát hiện nhiễm HPV (loại virut gây viêm âm đạo và dễ làm phát triển tổn thương ung thư cổ tử cung).
- Cũng có khi do quên tăm-pông (bấc gạc thấm máu kinh nguyệt) hay màng ngăn âm đạo không rút ra.
BS. Xuân Thu